طبائع‌الاستبداد و مصارع‌الاستعباد (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
![]()
تفسیر طبائع الاستبداد و مصارع الاستعباد اثر
عبدالرحمن کواکبی از متفکران، نویسندگان و دولتمردان برجسته سوری در
قرن سیزدهم و چهاردهم هجری است. وی هنگام اقامت در
مصر در سال ۱۳۱۸ مقالاتی در زمینه سازش
علم و
دین در روزنامه‌ها نوشت؛ سپس بر آنها افزود و کتابی مستقل گرد آورد. در این کتاب، با همین گرایش، آیاتی از
قرآن را
تفسیر نموده است.
طبائع الاستبداد و مصارع الاستعباد نوشته استاد
عبدالرحمن کواکبی (متوفای ۱۳۲۰) معروف به سید فراتی یکی از اصلاح طلبان جهانگرد است.
وی هنگام اقامت در
مصر در سال ۱۳۱۸ مقالاتی در زمینه سازش
علم و
دین در روزنامه‌ها نوشت؛ سپس بر آنها افزود و کتابی مستقل گرد آورد. در این کتاب، با همین گرایش، آیاتی از
قرآن را
تفسیر نموده است.
وی از قرآن با عنوان شمس العلوم و کنز الحکم یاد می‌کند و می‌گوید: علت آنکه علمای سلف از بیان محتوای علمی قرآن خودداری می‌کردند، بیم از جمودگرایان بی‌دانش بود تا مورد
تکفیر و
توهین آنان قرار نگیرند؛ در حالی که این جنبه از قرآن یکی از مهم‌ترین جوانب
اعجاز قرآن است و اگر دانشمندان اسلامی از روز نخست، آزادانه در این وادی گام می‌نهادند، هر آینه می‌دیدند قرآن، حاوی مکنونات و اسرار علمی فراوان است که هر یک دلیلی روشن بر اعجاز این سخن الهی است و نیز ثابت می‌شد که قرآن چگونه با پیشرفت زمان و گسترش دانش همگام و هم‌ساز است. از این گذشته می‌دیدند که قرآن پیش از این، به آنچه امروز به نام علم کشف شده، اشاره کرده است؛ مثلا دانشمندان جدید، هسته نخست آفرینش جهان را کشف کرده و با نام اثیر (اِتر که همان سدیم است) از آن یاد کرده‌اند که چیزی جز گاز فشرده نیست و در قرآن به صراحت از آن یاد شده است: «ثم استوی الی السماء و هی دخان»
همچنین کشف کرده‌اند که تمامی موجودات در حرکت دائم‌اند و در قرآن آمده است: «و کل فی فلک یسبحون؛
و هر کدام در سپهری شناورند.»
درباره منظومه شمسی که (در دانش جدید ثابت کرده‌اند) توده‌ای به هم پیوسته بوده، سپس از هم جدا گشته‌اند قرآن می‌گوید: «ان السماوات والارض کانتا رتقا ففتقناهما؛
که آسمان‌ها و زمین به هم پیوسته بودند و ما آن دو را از هم جدا ساختیم.»
درباره مواد ترکیبی طبیعت که اختلاف آنها بر اثر اختلاف در نسبت عناصر موجود در آنهاست، قرآن چنین می‌گوید: «و کل شیء عنده بمقدار؛
و هر چیزی نزد او اندازه معینی دارد.»
در این کتاب از این قبیل مطالب که برخی پذیرفتنی‌اند و برخی نه، بسیار یافت می‌شود. البته کوشش مولف در حد توان و درک وی ستودنی است.
معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، ج۲، ص۴۶۹-۴۷۰.
