فتح ذرایع
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فتح ذرایع تمسک به ابزار دستیابى به امور
واجب را گویند .
واژه " فتح " در لغت به معناى گشودن و باز کردن است ؛ "ذرایع" جمع ذریعة به معناى "وسیله " است ؛
در اصطلاح ، تمسک به وسیله اى را مى گویند که منجر به امرى شود که داراى
مصلحت بوده و در نظر
شارع مطلوب باشد .
به بیان دیگر ، فتح
ذرایع به معناى دست یافتن و در اختیار داشتن هر وسیله اى است که مقدمه رسیدن به
واجب است ، تا بدین وسیله ، زمینه تحقق
واجب فراهم گردد ؛ مثل آن که ، از طریق فتح ذرایع حکم به
وجوب وضو مى گردد ؛ چرا که
وضو از مقدمات پیدایش
نماز است . فتح ذرایع سبب
وجوب کارهاى مقدماتى
حج ـ
مقدمات حج ـ نیز مى گردد . فتح ذرایع در اصطلاح اصولیان امامى با اندکى تسامح "
مقدمه واجب " نامیده مى شود .
در کتاب "اصول الفقه الاسلامی" آمده است :
"فتح الذرایع: معناه الاخذ بالذرایع اذا کانت النتیجة مصلحة ، لان المصلحة مطلوبة . قال القرافی: اعلم ان الذریعة کما یجب سدها ، یجب فتحها و تکره و تندب و تباح فان الذریعة هى الوسیلة ، فکما ان وسیلة المحرم محرمة فوسیلة الواجب واجبة کالسعى للجمعة و الحج "
زحیلی ، وهبه ، اصول الفقه الاسلامى ، ج ۲ ، ص ۸۷۳
جناتی ، محمد ابراهیم ، منابع اجتهاد ازدیدگاه مذاهب اسلامى ، ص ۳۶۹-۳۷۰
ولایی ، عیسی ، فرهنگ تشریحى اصطلاحات اصول ، ص ۲۱۳
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی
