قیاس خفی خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قیاس فاقد «علّتِ»
منصوص ، بدون علم به عدم تاثیر فرق‌های
اصل و
فرع در
حکم است.
قیاس خفی، مقابل
قیاس جلی بوده و به قیاسی گفته می‌شود که علت آن از حکم اصل استنباط می‌گردد (
نص یا
اجماع بر آن، وجود ندارد) و افزون بر آن به عدم تاثیر جهات فارق میان اصل و فرع در تفاوت حکم،
یقین وجود ندارد. به بیان دیگر، به عدم تاثیر خصوصیات و اوصاف اصل، در حکم آن یقین وجود ندارد، بلکه ممکن است ثبوت حکم در اصل به علت خصوصیتی باشد که در فرع موجود نیست، و این باعث عدم صحت سرایت حکم اصل به فرع می‌گردد؛ یعنی
قیاس مع الفارق می‌شود.
برای مثال، قیاس کردن
قتل به وسیله
آلت قتاله سنگین که سنگینی آن باعث قتل گردد مثل چوب و چماق، با قتل به وسیله آلت قتاله تیز و برنده، از نوع قیاس خفی است، زیرا این استدلال که چون در هر دو مورد، قتل از نوع
عمد و عدوانی است و خصوصیت سنگین بودن یا تیز بودن آلت قتاله، در
حکم شارع به
وجوب قصاص تاثیر ندارد، مطلبی است که یقینی نمی‌باشد، زیرا ممکن است در مورد آلت قتاله برنده مثل
چاقو و
شمشیر ، خصوصیت برنده بودن نیز در حکم به وجوب قصاص تاثیر داشته باشد و با این احتمال نمی‌توان حکم وجوب قصاص را از اصل به فرع که این خصوصیت را ندارد، سرایت داد. از این رو
ابوحنیفه قصاص را در قتل با ابزار سنگین
واجب نمی‌داند.
در تعریف قیاس خفی و مصادیق آن اختلاف وجود دارد؛ بعضی آن را فقط شامل
قیاس ادنی می‌دانند و بعضی آن را شامل
استحسان نیز دانسته‌اند.
اصولیون
اهل سنت در
حجیت و اعتبار قیاس خفی اختلاف دارند.
فرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «قیاس خفی».
