متشابه القرآن و مختلف (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن علی بن شهر آشوب مازندرانی ، متوفای ۵۸۸ هجری مؤلف کتاب متشابه القرآن و مختلف است.
تفسیر قرآن به صورت موضوعی و در خصوص
آیات متشابه و محتاج به توضیح و
آیات مورد
اختلاف علما در موضوعات گوناگون.
قرآن دریای عمیقی است که هرکس گوشه‌ای از آن را دیده، غرق آن شده و محو جمال و زیبایی آن گشته است.
عناوین مورد تحقیق در قرآن بسیار فراوانند و علاوه بر تفسیر و
تاویل ، عناوینی از قبیل:
ناسخ و منسوخ ،
مجازهای قرآن ،
اسباب النزول ،
غریب القرآن ،
اعراب قرآن ،
لغات قرآن ،
فضائل قرآن ، علم قراءت و تجوید و... هم تالیفاتی را به خود اختصاص داده‌اند.
یکی از موضوعات مهم قرآنی مسئله
محکم و
متشابه است.
در این زمینه اولین کسی که دست به قلم برده حمزة بن حبیب زیات کوفی متوفای ۱۵۶ هجری و از اصحاب
امام صادق علیه‌السّلام است که معروف به امام القراء می‌باشد.
پس از او دیگران نیز کتبی با نام
متشابه القرآن تالیف نمودند از جمله:
-
ابو عبدالله محمد بن هارون -
حسن بن حسن بن موسی نوبختی م ۳۱۰ ه-
محمد بن احمد عمیدی صاحب تنقیح البلاغه م ۴۳۳ ه-
صدر المتالهین شیرازی م ۱۰۵۰ ه، و...
از مؤلف
ابن شهر آشوب که در موضوعات مختلف تالیفات گرانبهایی دارد، در علوم قرآنی نیز سه کتاب ارزشمند به یادگار گذاشته که عبارتند از:
۱-
الاسباب و النزول ۲-
متشابه القرآن و مختلفه (کتاب حاضر) ۳-
المناقب ، که در آن
آیات فراوانی را در فضائل
اهل بیت علیهم‌السّلام بیان نموده است.
کتاب متشابه القرآن در دو جلد تالیف شده است. جلد اول این کتاب شامل:
۱- بحث‌های
توحید و
اصول دین و صفات الهی ۲-
خلقت آسمان و
زمین و دیگر موجودات ۳-
سعادت و
شقاوت و
قضا و قدر ۴-
نبوت و
قصص انبیاء علیهم‌السّلام ۵- بحث‌های متفرقه به عنوان مفردات
جلد دوم کتاب نیز شامل بحث‌هایی است از جمله:
۱- آیات قرآن پیرامون
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ۲- فضائل اهل بیت پیامبر علیهم‌السّلام ۳- موضوعات متفرقه مانند
توبه ،
قیامت و...
۴- آیات اصول فقه و فقه ۵- ناسخ و منسوخ ۶- نوادر
ابن شهر آشوب مازندرانی در این کتاب بحث‌ها را چینش موضوعی داده و از
تفسیر ترتیبی قرآن اجتناب کرده،
علت آن هم روشن است زیرا دسترسی به مطلب مورد نظر و بحث دلخواه به سادگی امکان پذیر است.
در این کتاب تمام قرآن تفسیر نشده، بلکه فقط
آیات متشابه و آیاتی که مورد
اختلاف علما یا مفسرین قرار گرفته‌اند تبیین شده‌اند؛ لذا دسترسی به مطلب دلخواه در این نوع تفسیر گزینشی مشکل است.
با ترتیب موضوعی و قرار دادن هر دسته آیات در یک عنوان، اولا تمام آیات مربوط به یک موضوع به سهولت بررسی می‌گردد و ثانیا از تکرار بسیاری از آیات در جاهای مختلف کتاب
پرهیز می‌شود و لازم نیست در هر کجا به موضوع خاصی رسید تمام آیات سابق و لاحق را در آن موضوع تکرار کند.
کار تحقیق و تصحیح و مقابله کتاب و استخراج آیات در این چاپ بر عهده حجة الاسلام
حسن مصطفوی بوده و در ابتدای کتاب نیز
علامه شهرستانی مقدمه‌ای بر آن نوشته و بحث‌هایی پیرامون محکم و متشابه و
حکمت وجود متشابه در قرآن آورده که بسیار زیبا و خواندنی است.
در پایان کتاب فهرست مطالب آمده و پس از آن فهرست آیات بحث شده در کتاب، به ترتیب سوره‌های قرآن ذکر شده است.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
