• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

متشابه القرآن و مختلف (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



محمد بن علی بن شهر آشوب مازندرانی ، متوفای ۵۸۸ هجری مؤلف کتاب متشابه القرآن و مختلف است.



تفسیر قرآن به صورت موضوعی و در خصوص آیات متشابه و محتاج به توضیح و آیات مورد اختلاف علما در موضوعات گوناگون.


قرآن دریای عمیقی است که هرکس گوشه‌ای از آن را دیده، غرق آن شده و محو جمال و زیبایی آن گشته است.
عناوین مورد تحقیق در قرآن بسیار فراوانند و علاوه بر تفسیر و تاویل ، عناوینی از قبیل: ناسخ و منسوخ ، مجازهای قرآن ، اسباب النزول ، غریب القرآن ، اعراب قرآن ، لغات قرآن ، فضائل قرآن ، علم قراءت و تجوید و... هم تالیفاتی را به خود اختصاص داده‌اند.
یکی از موضوعات مهم قرآنی مسئله محکم و متشابه است.
در این زمینه اولین کسی که دست به قلم برده حمزة بن حبیب زیات کوفی متوفای ۱۵۶ هجری و از اصحاب امام صادق علیه‌السّلام است که معروف به امام القراء می‌باشد.
پس از او دیگران نیز کتبی با نام متشابه القرآن تالیف نمودند از جمله:
- ابو عبدالله محمد بن هارون - حسن بن حسن بن موسی نوبختی م ۳۱۰ ه- محمد بن احمد عمیدی صاحب تنقیح البلاغه م ۴۳۳ ه- صدر المتالهین شیرازی م ۱۰۵۰ ه، و...
از مؤلف
ابن شهر آشوب که در موضوعات مختلف تالیفات گرانبهایی دارد، در علوم قرآنی نیز سه کتاب ارزشمند به یادگار گذاشته که عبارتند از:
۱- الاسباب و النزول ۲- متشابه القرآن و مختلفه (کتاب حاضر) ۳- المناقب ، که در آن آیات فراوانی را در فضائل اهل بیت علیهم‌السّلام بیان نموده است.


کتاب متشابه القرآن در دو جلد تالیف شده است. جلد اول این کتاب شامل:
۱- بحث‌های توحید و اصول دین و صفات الهی ۲- خلقت آسمان و زمین و دیگر موجودات ۳- سعادت و شقاوت و قضا و قدر ۴- نبوت و قصص انبیاء علیهم‌السّلام ۵- بحث‌های متفرقه به عنوان مفردات جلد دوم کتاب نیز شامل بحث‌هایی است از جمله:
۱- آیات قرآن پیرامون پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ۲- فضائل اهل بیت پیامبر علیهم‌السّلام ۳- موضوعات متفرقه مانند توبه ، قیامت و...
۴- آیات اصول فقه و فقه ۵- ناسخ و منسوخ ۶- نوادر


ابن شهر آشوب مازندرانی در این کتاب بحث‌ها را چینش موضوعی داده و از تفسیر ترتیبی قرآن اجتناب کرده، علت آن هم روشن است زیرا دسترسی به مطلب مورد نظر و بحث دلخواه به سادگی امکان پذیر است.
در این کتاب تمام قرآن تفسیر نشده، بلکه فقط آیات متشابه و آیاتی که مورد اختلاف علما یا مفسرین قرار گرفته‌اند تبیین شده‌اند؛ لذا دسترسی به مطلب دلخواه در این نوع تفسیر گزینشی مشکل است.
با ترتیب موضوعی و قرار دادن هر دسته آیات در یک عنوان، اولا تمام آیات مربوط به یک موضوع به سهولت بررسی می‌گردد و ثانیا از تکرار بسیاری از آیات در جاهای مختلف کتاب پرهیز می‌شود و لازم نیست در هر کجا به موضوع خاصی رسید تمام آیات سابق و لاحق را در آن موضوع تکرار کند.


کار تحقیق و تصحیح و مقابله کتاب و استخراج آیات در این چاپ بر عهده حجة الاسلام حسن مصطفوی بوده و در ابتدای کتاب نیز علامه شهرستانی مقدمه‌ای بر آن نوشته و بحث‌هایی پیرامون محکم و متشابه و حکمت وجود متشابه در قرآن آورده که بسیار زیبا و خواندنی است.
در پایان کتاب فهرست مطالب آمده و پس از آن فهرست آیات بحث شده در کتاب، به ترتیب سوره‌های قرآن ذکر شده است.


۱. متشابه القرآن و مختلفه، ابن شهر آشوب، ج‌۱، ص۳ به بعد.    
۲. متشابه القرآن و مختلفه، ابن شهر آشوب، ج‌۲، ص۱۱۳ به بعد.    



نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.



جعبه ابزار