متشابه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیات متشابه به آیاتی
اطلاق می‌شود که با احتمالات متعدد در
قرآن بکار رفته است.
متشابه از ریشه تشابه به معنای همگونی و همسانی میان دو چیز است. با توجه به آیه ۷
سوره آل عمران : ((هو الذی انزل علیک الکتاب منه آیات محکمات هن‌ام الکتاب واخر متشابهات) …)
(وجود آیات متشابه در قرآن، قطعی است.)
آیات متشابه آیاتی هستند که در بدو نظر، پیچیده و مشتمل بر احتمالات متعددند؛ و این احتمالات نیز از
ترجمه و ظاهر
آیات به دست نمی‌آید ولی می‌توان با مراجعه به
آیات محکم ،
تفسیر آن‌ها را روشن نمود؛ برخلاف آیات محکم که نیاز به
تاویل ندارند.
صبحی صالح می‌گوید: آیات متشابه شامل
آیات مجمل و
مؤول است؛ زیرا آیات مجمل به تفسیر، آیات مؤول به تاویل، و آیات مشکل به رفع اشکال نیاز دارند.
جلال الدین سیوطی آیات صفات الهی (آیات دربردارنده برخی ویژگی‌ها و صفات
خداوند متعالی همچون
مکر ، وجه، ید،
اراده ، استوا، استهزا، حب، حیا، فوقیت و…) و نیز آیات فواتح سوره‌ها را که با
حروف مقطعه آغاز شده‌اند، از متشابهات برشمرده است.
برخی دیگر نیز آیات مربوط به
معاد ،
حقیقت روح و… را از متشابهات، و برخی نیز
آیات منسوخ را از متشابهات شمرده‌اند.
بسیاری از این آیات که ادعای تشابه در آن شده است از متشابهات شانی و عرضی‌اند که با مراجعه به آیات دیگر و محکمات آیات و احادیث، از آن‌ها رفع تشابه می‌شود.
درباره تعداد متشابهات در
قرآن کریم ، میان دانشمندان اختلاف است. این اختلاف از نسبی بودن
مفهوم تشابه سرچشمه می‌گیرد.
جلال الدین سیوطی تعداد متشابهات قرآن را بالغ بر پانصد مورد و
قاضی عبدالجبار تعداد آن‌ها را ۸۷۵ مورد دانسته است. تعداد متشابهات در کتاب
التمهید فی علوم القرآن -پس از حذف مکررات- حدود دویست مورد شمرده شده است.
متشابه ؛
محکم و متشابه .
فرهنگ نامه فارسی علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«آیات متشابه».
