مثل و مثال (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«دو رساله مثل و مثال»، نوشته استاد
حسن زاده ، به
زبان فارسی و در باره مثل افلاطونیه که از آنها به اسامی دیگری، چون صور مجرده، مثل الهیه، ارباب انواع، مثل نوریه و عقول متکافئه نیز تعبیر می‌شود و نیز در مورد
عالم مثال است.
رساله مثل، مشتمل بر هشت فصل و رساله مثال، حاوی هفت فصل است.
بحث از حقانیت یا عدم حقانیت نظریه مثل، یکی از مشکلات مباحث فلسفی است و از قدیم الایام همواره معرکه آرای متعدد و نظریات مختلف بوده و هست.
افلاطون الهی، همچون استادش
سقراط ، معتقد بود که موجودات
عالم مادی را در عالم اله صوری است مجرد که از
فساد و تغییر و تقید به
زمان و مکان، منزه و مربی و سرمشق موجودات این عالمند. در مقابل، برخی از حکما، نظریه فوق را نپذیرفته و با مطرح کردن شکوک و ایراداتی، آن را از درجه اعتبار ساقط دانسته‌اند.
حضرت استاد، حسن زاده، دام ظله، در رساله مزبور، بعد از عنوان کردن نظریه مثل، به نقل و بیان اقوال و گفته‌های بزرگان و اعاظمی که به مثل قائل بوده‌اند، می‌پردازد و سپس روایاتی را از
اهل بیت عصمت و
طهارت ، در تایید نظریه مثل نقل می‌نماید.
معظم له، در مراحل بعدی رساله، از مطالبی که ذیلا به عناوین آنها اشاره می‌شود، بحث به میان می‌آورد:
الف. بیان چند دلیل از ادله عقلیه در
اثبات مثل.
ب. ذکر شکوک و ایراداتی که بر نظریه مثل وارد گشته است.
ج.
وجه تسمیه مثل، به مثل.
د. کیفیت و چگونگی تصور کثرت در عالم مثل.
ه. تاویلاتی که برخی از حکما، نسبت به نظریه مثل اعمال کرده‌اند.
در میان عناوین یاد شده، آنچه که از اهمیت بسزایی برخوردار است و جا دارد مورد توجه خواص اهل تحقیق قرار گیرد، مبحث چگونگی تصور کثرت در
عالم مثل است، زیرا با توجه به اینکه کثرت و تعدد، برخاسته از ماده است، در عالمی که نه از ماده خبری است و نه مسبوق به ماده است، تصور کثرت در
غایت اشکال است که برای اطلاع بر چگونگی آن، باید به
اصل رساله رجوع کرد.
به هر حال حضرت استاد، در معرفی رساله مثل، چنین می‌فرماید: «ما در این رساله، بعد از عنوان کردن مثل، به نقل نظریات بزرگان عالم
علم پرداخته و عبارات کسانی را که قائل به نظریه مثل نبوده‌اند، ولی به نحوی آن را تاویل کرده‌اند نیز نقل نموده‌ایم و بالاخره نظریه مثل را پذیرفته و آنها را بر همان عقول و مفارقات که باذن الله مدبرات عالم ناسوتند تطبیق نموده‌ایم و فرمایشاتی را که شیخ الرئیس
ابن سینا ، در رد مثل در
الهیات شفا آورده است،
تصویب نکرده‌ایم».
عناوین مطالب مطرح شده در رساله مثال، عبارتند از:
عالم مثال یا
برزخ ؛ عالم مثال متصل و مثال منفصل؛ کار
قوه متصرفه در
انسان ؛ نقل سخنان
مولی عبد الرزاق لاهیجی ، در مورد عالم مثال؛ نقل سخن مرحوم محقق لاهیجی، در تقریر مذاهب حکما در
معاد و در تعلق نفوس زکیه و ردیه بعد از مفارقت از ابدان انسانیه به ابدان عنصری دیگر یا به ابدان مثالیه؛ نقل اشاراتی از
ملا صدرا در مورد عالم مثال منفصل؛ نقل کلام
ابن عربی در باره معرفت بقای نفس در برزخ بین
دنیا و
بعث .
فهرست موضوعات، در آغاز کتاب و فهرست
آیات ، نام اشخاص، عناوین کتب و اشعار در پایان کتاب ذکر شده است.
نرم افزار مجموعه آثار علامه حسن‌زاده آملی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
