محمد بن عثمان دومین سفیر آفتاب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«محمد بن عثمان، دومین سفیر آفتاب»، اثر محمدحسن امانی، شرحی است از زندگی ابوجعفر محمد بن عثمان سمری، دومین نایب خاص
امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف.
محمد بن عثمان سمری، در دوره
غیبت صغری که حدود نیم
قرن با مشکلات و سختی‌های این عصر دست و پنجه نرم کرده و با ارتباط نزدیک با آن سرچشمه آب
حیات،
شیعیان و پیروانش را نجات داده و به سوی نور و
صراط مستقیم رهنمون کرده است.
کتاب به
زبان فارسی و در سال ۱۴۱۶ ق، با هدف درس آموزی از سیره و سلوک محمد بن عثمان و الگوگیری از او در پیروی از امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف سامان یافته است.
کتاب با دو مقدمه از پژوهشکده
باقرالعلوم علیه‌السّلام و مؤلف، آغاز شده و مطالب در شش گفتار به صورت گزارشی و داستانی، ارائه گردیده است.
نویسنده، به ترتیب با بررسی شخصیت محمد بن عثمان از ولادت تا سفارت، جلوه‌های زندگی او از جمله فضایل و کرامات ایشان را مورد توجه قرار داده و در ادامه، به تفصیل خاندان و تبار او و همچنین چهره‌های دینی و حدیثی خاندان نوبختی را معرفی کرده است. مدعیان خیره سر و برخورد نواب و شیعان با آنها، قیام‌ها و فعالیت
تشیع در عصر دومین سفیر و پرواز این مرد آسمانی تا
فردوس، از دیگر مباحث کتاب است.
مقدمه پژوهشکده، ضمن اشاره به عالمان بزرگی مثل
شیخ طوسی، ابوالعباس نجاشی،
ابن شهرآشوب و... که ضرورت شناخت و معرفی راویان حدیث را احساس کرده و فرهنگ‌های رجالی ارزشمندی را بدین منظور پدید آورده‌اند، آشنایی با زندگی این راویان را، دستور زندگی و راهنمای علمی همه علاقه مندان نشر و گسترش حاکمیت
قرآن و
حدیث دانسته است.
مقدمه مؤلف، بعد از اشاره به نام
نواب اربعه، محمد بن عثمان را سفیر خاص و راوی بزرگی معرفی کرده است که سخن و سیره عملی او مورد رضای
خدا و خوشنودی
امام معصوم بوده و در طول حیات پربارش، سخن و کرداری جز رضایت
امام عصر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف از او سر نزده است.
گفتار اول، از ولادت تا سفارت این سفیر بزرگ را مورد مطالعه قرار داده و بعد از بررسی عصر ولادت، جایگاه پدر و تبار ایشان که از نوادگان
عمار یاسر می‌باشند، نحوه پرورش و دوران کودکی وی در
زمان امام هادی علیه‌السّلام و چگونگی دیدار ایشان با امام زمان توضیح داده شده است.
در گفتار دوم، با اشاره به اینکه محل تولد،
زمان ازدواج، نام همسر و فرزندان محمد بن عثمان، همچنان نزد اهل تحقیق مجهول است، به ذکر چند نمونه از کرامات ایشان پرداخته است، از جمله: آگاهی از مقدار اموالی که از
قم فرستاده شده بود، پیشگویی از وقایعی که در خانه
امام حسن عسکری علیه‌السّلام اتفاق افتاد، آگاهی از وظایف وکلاء و...
در جمع محدثان و روایان، بودند کسانی که در موقعیت‌های سخت عصر خویش که نقل حدیث ممنوع و ابزار ثبت آن نایاب بود، با علاقه و همت بلند خویش، احادیث را محافظت کرده و به نسل‌های بعد منتقل نمودند؛ راویانی که در عصر محمد بن عثمان، با یادداشت و به خاطرسپاری سخنان و شیوه عملی ایشان، در نشر آیین نبوی و علوم
اهل بیت علیه‌السّلام سهم بسازیی داشته‌اند.
نویسنده در گفتار سوم، به شرح حال مختصری از چهره‌های برجسته ایشان پرداخته است، از جمله: عبدالله جعفر حمیری، محمد بن همام بغدادی، احمد بن ابراهیم نوبختی و...
در عصر سفارت محمد بن عثمان، افرادی ادعای بابیت امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف را می‌کرده و به
دورغ خود را نایب آن حضرت می‌خواندند، اما به زودی رسوا شده و مورد
لعن و نفرین
صاحب الامر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و
شیعیان قرار گرفتند و گفتار چهارم، به نام برخی از آنها اشاره کرده و به اختصار، به شرح حال ایشان پرداخته است، از جمله: محمد بن نصیر نمیری، احمد بن هلال، ابوطاهر محمد بن علی بن بلال و ابوبکر بغدادی.
در این گفتار، به نام و شرح حال مختصری از
خلفای عباسی که در عصر محمد بن عثمان، زمام خلافت را در دست داشتند، اشاره شده است که عبارتند از: احمد بن جعفر ملقب به معتمد، برادرش معتضد، مکتفی فرزند معتضد و مقتدر برادر مکتفی.
در عصر نیابت محمد بن عثمان، در گوشه و کنار سرزمین‌های اسلامی، انقلاب‌هایی به وجود آمد که بیشتر با اعتقاد زیدی یا اسماعیلی بوده و رابطه‌ای هم با سفرای امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف نداشت، زیرا تاییدی از طرف محمد بن عثمان نسبت به این حرکت‌ها نشد و چنین هم نبود که سران جنبش بخواهند با نظر امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف به چنین کارهایی اقدام کنند.
برای بهتر شناخته شدن عصر دومین سفیر، گفتار پنجم، به توضیح و بررسی پاره‌ای از این قیام‌ها و فعالیت‌ها پرداخته است که عبارتند از:
علویان در شمال
ایران، صفاریان در
خراسان، حمدانی‌ها در موصل، علویان در آفریقا و قرامطه در
بحرین.
آخرین گفتار، به نحوه مطلع شدن و آمادگی محمد بن عثمان برای سفر
آخرت، مدت سفارت و چگونگی
تشییع او توسط شیعیان اشاره کرده و در پایان، برخی دعاها و زیاراتی که از وی در مورد حضرت صاحب وارد شده را همراه با
ترجمه ذکر کرده است.
کتاب، یازدهمین عنوان از مجموعه «راویان نور» است که به شرح زندگی اصحاب عترت علیه‌السّلام پرداخته است.
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص دارد.
نرم افزار کتابخانه مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
