مرتضی مقتدایی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیت‌الله مرتضی مقتدایی در سیزدهم
رجب روز ولادت
امام علی (علیه‌السّلام) سال ۱۳۱۴ هجری شمسی، در محله مسجد حکیم
اصفهان، چشم به جهان گشود. پدرش مرحوم «
آیت‌الله حاج میرزا محمود مقتدایی»، از بزرگان و دانشمندان مشهور اصفهان بود که از مرحوم
آقا سیدمحمد نجف‌آبادی،
اجازه اجتهاد داشت و مدت کوتاهی از محضر مرحوم
حاج شیخ عبدالکریم حائری (مؤسس حوزه علمیه قم) بهره برده بود و با
امام (رحمة‌الله‌علیه) و مرحوم
آیت‌الله محقق داماد و مرحوم
آیت‌الله سیداحمد زنجانی، جلسات مشترکی برپا نموده بود.
جدش مرحوم ملامحمدباقر، از زاهدان و عالمان عصر خود بود که در امام‌زاده اسحاق (برادر
امام رضا (علیه‌السّلام)) در پنج کیلومتری اصفهان، مدفون است. هنگامی که برای تعمیر حرم امام‌زاده، قبر او خراب شد، جنازه او در حالی که کاملاً سالم و تازه بود، نمایان شد! مادر آیت‌الله مقتدایی نیز زنی پاک‌دامن و مؤمن و صبیه مرحوم
آیت‌الله العظمی حاج میرزا جمال‌الدین کلباسی بود.
خانواده آیت‌الله مقتدایی، زندگی ساده و بی‌آلایشی داشتند و پدرشان، با اینکه هر ماه، وجوهات بسیاری از مردم دریافت می‌کرد، این ویژگی را داشت که هیچ‌گاه از
وجوهات شرعی، برای امرار معاش استفاده نمی‌کرد.
کودکی آیت‌الله مقتدایی، با
استبداد رضاخان و
مسئله کشف حجاب و ممنوعیت پوشیدن لباس روحانی، هم‌زمان بود. البته پدر او، جزء کسانی بود که در امتحانات رسمی آن دوره، شرکت کرده بود و اجازه تدریس و بر سر نهادن
عمامه داشت؛ اما به دلیل ممنوع‌بودن حجاب برای زنان، با خانواده خود به روستای «خوراسگان» و محله «پزوه» رفت تا ضمن آزادی بیشتر، به رتق و فتق امور مردم بپردازد. آیت‌الله مقتدایی در همان‌جا، تحصیلات ابتدایی را آغاز کرد و پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی، نزد پدر بزرگوار خود، شرح نصاب،
جامع المقدمات،
سیوطی، منطق کبری و بخشی از
شرح نظام را خواند.
آیت‌الله مقتدایی، در سال ۱۳۳۱ وارد
حوزه علمیه اصفهان شد و ادامه دروس مقدمات و دوره سطح را نزد بزرگان آن دیار فراگرفت؛ دو سال هم در
درس خارج شرکت کرد و در سال ۱۳۳۸ به
حوزه علمیه قم، عزیمت کرد. سبب عزیمت او به
قم، این بود که در
تابستان، چند تن از طلاب فاضل حوزه علمیه قم، به اصفهان آمده بودند و در حجره آیت‌الله مقتدایی در
مدرسه صدر، سکونت داشتند. آنها پس از آگاهی از وضعیت درس و بحث طلبه جوان، او را به حضور در قم تشویق کردند و ویژگی‌های درس امام (رحمة‌الله‌علیه) را برای او برشمردند و بیان داشتند که دوره دوم خارج
اصول و خارج
مکاسب امام (رحمة‌الله‌علیه) به تازگی آغاز شده است. این مژده، شور و شوق او را برای حضور در قم، دو چندان ساخت.
آیت‌الله مقتدایی، در قم نیز در درس خارج امام (رحمة‌الله‌علیه) و دیگر بزرگان، شرکت نمود و در این میان، از تحصیل
علوم عقلی نیز باز نماند. در سال ۱۳۴۰ نیز به کلاس‌هایی که شهید
دکتر بهشتی برای آشنایی فضلای قم با علوم جدید (از جمله فیزیک، شیمی و زبان انگلیسی) تشکیل داده بود، راه یافت. این کلاس‌ها، در شب‌های پنج‌شنبه و جمعه و عصرهای جمعه برگزار می‌شد. آیت‌الله مقتدایی در طی این سال‌ها، از شرکت در دروس اخلاق و
تهذیب نفس، غافل نمی‌ماند و همواره پندهای عالمان و استادان خود را به گوش جان می‌سپرد.
آیت‌الله مرتضی مقتدایی، در سالیان علم‌آموزی، با استادان بسیاری انس داشت. او که بخشی از مقدمات را نزد پدر خود آموخته بود، باقی‌مانده آن و بخشی از دروس سطح را نزد مرحوم
حاج شیخ محمدحسن نجف‌آبادی (از شاگردان مرحوم
آخوند خراسانی) و نیز مرحوم آقای فیاض و
شهید شمس‌آبادی فرا گرفت.
او
منظومه را نزد مرحوم حاج میرزا رضا کلباسی، و
تفسیر و
نهج البلاغه و
اخلاق را نزد مرحوم حاج
میرزا علی آقای شیرازی، و
خلاصة الحساب و
تشریح الافلاک را نزد مجد العلماء فرزند مرحوم
حاج شیخ محمدرضا نجفی مسجدشاهی فرا گرفت. همچنین مکاسب را نزد مرحوم آیت‌الله خادمی آموخت و دو سال نیز در درس خارج آن مرحوم، شرکت نمود.
با ورود به حوزه علمیه قم، به درس خارج امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) شرفیاب شد و هم‌زمان در درس
آیت‌الله العظمی بروجردی نیز شرکت می‌کرد. همچنین از درس‌های خارج مرحوم محقق داماد و مرحوم
گلپایگانی و
مرحوم اراکی نیز بهره می‌برد. در بخش
فلسفه نیز به درس
اسفار مرحوم
علامه طباطبائی می‌رفت.
آیت‌الله مقتدایی در سال‌های تحصیل خود، با بسیاری از فضلا دوست بود و به مباحثه علمی در زمینه‌های گوناگون می‌پرداخت که از جمله آنان در اصفهان، می‌توان آقایان حسن امامی، شیخ صفرعلی شریعت فلاورجانی، عبودیت و کمال فقیه ایمانی، و در قم، آقایان فاضل هرندی، مؤمن، طاهری خرم‌آبادی، مصلحی و الهی قمی را نام برد.
آیت‌الله مرتضی مقتدایی، تاکنون فعالیت‌های علمی و فرهنگی بسیاری را به انجام رسانده است. او از سال‌های آغازین اشتغال به تحصیل در حوزه علمیه اصفهان، به
تدریس دروس آموخته شده، پرداخت و کتب دوره سطح و نیز سطوح عالی را بارها تدریس نمود. وی چند سال به تدریس خارج فقه در مدرسه مروی تهران و پس از آن، در حوزه علمیه قم اشتغال داشته که این تدریس، تاکنون ادامه دارد و از این رهگذر، طلاب و فضلای بسیاری، تربیت شده‌اند که وجودشان، تداوم‌بخش راه
اجتهاد در حوزه‌های علمی و عملی خواهد بود. وی همچنین، تقریرات درس‌های آیات عظام بروجردی، امام خمینی، محقق داماد و گلپایگانی را نگاشته که تاکنون، به چاپ نرسیده است.
آیت‌الله مقتدایی، پس از فوت پدر، هنگامی که با اصرار و استقبال اهالی «خوراسگان» مبنی بر حضور دائم در آن مکان مواجه شد، با صلاحدید امام (رحمة‌الله‌علیه) در ایام تعطیلی به آنجا می‌رفت و به حل مشکلات دینی و دنیوی مردم می‌پرداخت. تاسیس صندوق قرض‌الحسنه حجت بن الحسن العسکری (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) با همت برخی دیگر، تاسیس مدرسه علمیه امام صادق (علیه‌السّلام) و حوزه علمیه خواهران و ایجاد انجمن حمایت از ایتام، از جمله خدمات وی در آنجا بود.
آیت‌الله مقتدایی، در سنگرهای سیاسی گوناگونی در سال‌های پیش و پس از انقلاب، شرکت فعال داشته است. آشنایی و انس او با امام، در زمان تحصیل آغاز شد و هر صبح و عصر، در درس آن مرد بزرگ حاضر می‌شد و
نماز مغرب و عشاء را به امامت او می‌خواند. عشق و علاقه زائد الوصف او به امام (رحمة‌الله‌علیه) و راه او، باعث شد همواره اطاعت از او را بر خود
واجب بشمارد و هیچ‌گاه از مسیر او که همانا مسیر واقعی
اسلام است، منحرف نشود.
آیت‌الله مقتدایی در موقعیت‌های گوناگون، به نشر اعلامیه‌ها و رساله عملیه امام (رحمة‌الله‌علیه) و قدردانی و تجلیل از او در سخنرانی‌ها می‌پرداخت و در داستان رفراندوم شاه که علما (از جمله امام (رحمة‌الله‌علیه)) آن را تحریم نمودند، پیام امام (رحمة‌الله‌علیه) را به علمای اصفهان، از جمله آیت‌الله خادمی اصفهانی و آقای
ارباب رسانید که در پی آن، بازار اصفهان تعطیل شد.
از دیگر فعالیت‌های مهم وی، پیش از
انقلاب اسلامی، عضویت در
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شرکت در جلسات آن بود که حضور وی در این عرصه، در آن زمان، شجاعت و اعتقاد راستینی را گواه است. امضای وی در زیر بسیاری از اعلامیه‌ها و بیانیه‌های مهم آن مرکز، به چشم می‌خورد.
با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در بهمن ماه ۱۳۵۷، حضور آیت‌الله مقتدایی در صحنه‌های سیاسی، کم‌رنگ نشد و وی در عرصه‌های گوناگون، به‌ویژه در قوه محترم قضائیه، به فعالیت پرداخت. در اسفند همان سال، یعنی کمتر از یک ماه پس از پیروزی انقلاب، با ابلاغ قضایی که برخی از اعضای جامعه مدرسین آن را صادر کرده بودند، وی بر قضاوت در دادگاه‌های انقلاب، منصوب شد. در فروردین ۱۳۵۸، امام (رحمة‌الله‌علیه) او را برای امر قضاء به
خرمشهر،
آبادان و نیز
ملایر و
زنجان اعزام کرد. او همچنین در دادگاه‌های
تهران و
قم، به‌طور موقت، مشغول به‌کار شد.
برخی از سمت‌های وی پس از انقلاب، به شرح زیر است:
۱. قاضی دادگاه‌های انقلاب اسلامی
۲. عضو و سخنگوی شورای عالی قضایی
۳. ریاست دیوان عالی کشور
۴. ریاست دادسرای دیوان عالی و دادستانی کل کشور
۵. نمایندگی
مجلس خبرگان رهبری در دوره دوم و سوم، از استان اصفهان
۶. عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
۷. عضویت در شورای پیشبرد و ارتقاء حوزه
۸. عضویت در شورای عالی حوزه‌های علمیه
۹. مدیریت حوزه‌های علمیه
در کنار تمام این مسئولیت‌ها، ایشان به تدریس دروس سطح و خارج نیز می‌پردازند؛ به‌گونه‌ای که اشتغال در مسئولیت‌های اجرایی، هیچ‌گاه ایشان را از تدریس باز نداشته است.
