ملاکهای انتخاب همسر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ملاکهای انتخاب همسر، از مهم‌ترین عواملی است که پس از انگیزه
ازدواج، توجه جوانان را به خود معطوف می‌نماید، چنانچه نسل
جوان به درستی بتواند تاثیر هر یک از معیارها را در زندگی مشترک، تحلیل نموده و حد و اندازه واقعی میزان‌های همسرگزینی را تعریف و تبیین کند، ضریب خطای زندگی را کاهش می‌دهد.
انتخاب
همسر مناسب
سعادت و خوشی زندگی را به ارمغان می‌آورد، چنان‌که از
رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل شد که ایشان «زن پارسا» را یکی از سه نشانه خوشبختی انسان معرفی می‌فرماید.
در این مورد پرسش‌های زیر می‌تواند جوانان را در امر انتخاب همسر یاری دهد:
۱ـ ارزش حقیقی ملاک مورد نظر (از قبیل زیبایی، تحصیلات،
ثروت و....) چیست؟
۲ـ میزان دوام و ثبات این ملاک در
زندگی مشترک، حقیقتاً تا چه‌اندازه است؟
۳ـ این ملاک در مقایسه با سایر ملاک‌ها، تا چه‌اندازه اصالت و اعتبار دارد؟
۴ـ نقش این ملاک در حل مشکلات احتمالی زندگی چیست؟
یکی از بزرگان، حاصل تجربیات و مطالعات عمیق خود را به فرزندش، این‌گونه ارائه می‌دهد:
«فرزندم، اگر
خدا خواست و به حد بلوغ رسیدی و وقت ازدواجت رسید، در انتخاب همسر خود، منتهای دقت و مراقبت را به عمل آور، زیرا
خیر و
شر زندگانی و سعادت و بدبختی آینده تو مربوط به این موضوع مهم می‌باشد. مساله ازدواج مثل اجرای نقشه جنگی است که
انسان اگر یک مرتبه اشتباه نماید، کارش تمام می‌شود و دیگر جبران آن به هیچ وسیله صورت نمی‌پذیرد، زنی را که می‌خواهی برای همسری خویش انتخاب نمایی، درکیفیت
اخلاق و سیرت او تحقیقات عمیق کن و بدان‌که
والدین او در دوره جوانی خود، صاحب چه اخلاق و تمایلاتی بوده‌اند.»
برخی از جوانان فکر می‌کنند که ملاک اصلی انتخاب همسر، وجود
عشق به طرف مقابل است، هر چند وجود عشق و علاقه، برای شروع زندگی مشترک، لازم است، ولی کافی نیست. بلکه پیوند علاقه با تدبیر و دانش زندگی و در نظر گرفتن ملاک‌ها و معیارهای اصیل همسرگزینی است که ضامن تداوم و استمرار
زندگی زناشویی سعادتمند می‌باشد.
بنابراین باید کمال دقت را در انتخاب همسری شایسته که بتواند فرد را در امر دین و
دنیا یاری دهد بکار گرفت.
هم کفو همدیگر بودن (همتایی، تناسب)
معارف نورانی دین ما و کلمات بزرگان، تاکید بسیار زیادی بر «هم کفو» بودن طرفین در ازدواج می‌نمایند. علت عمده بیشتر اختلافات ناهنجاری‌های خانوادگی، عدم تناسب بین
زن و
شوهر است. هر چقدر شما برای یافتن شریک زندگی خود که تناسب بیشتری با شما داشته باشد، تلاش زیادی کنید، زندگی‌ای سرشار از نشاط و آرامش خواهید داشت.
توجه: همتایی و هماهنگی و تناسب صددرصد، امکان ندارد، زیرا هر انسانی دارای مغز،
روح،
اخلاق،
تربیت، محیط و خانواده مخصوص به خود است و با دیگری فرق دارد. اما باید سعی کرد نزدیکتر باشد.
این ملاک‌ها ویژگی‌هایی هستند که تاثیر بسیار مهمّی در سلامت زندگی مشترک و رسیدن به
سعادت و کمال ایفا می‌کنند، که شامل موارد زیر است:
انسان بی‌دین، در حقیقت «مرده متحرک» است و هیچ تضمینی وجود ندارد که پایبند به رعایت حقوق همسر و زندگی مشترک باشد. انسان متدین به علّت
ترس از
خدا و عاقبت کارش دست از تعدّی به همسر خویش دراز نمی‌کند. مگر این‌که متدین حقیقی نباشد یا ویژگی‌های بعدی را نداشته باشد یا این‌که دچار عقده‌های روانی باشد.
بسیاری از ویژگی‌های همسر همچون زیبایی، سنّ و...با وجود اهمیت خاصّ خود، پس از چندی نقش کمتری در زندگی ایفا می‌کنند (مثل این‌که زیبایی با گذشت سن از بین برود) ولی اخلاق حسنه تا آخرین لحظات عمر در طراوت و نشاط و شیرینی زندگی مؤثر است. مردی به نام حسین بشّار می‌گوید: خدمت
امام رضا (علیه‌السّلام) نامه نوشتم و پرسیدم که یکی از بستگانم برای خواستگاری دخترم نزد من آمده است ولی او جوانی بداخلاق است. نظر مبارک شما درباره زن دادن به او چیست؟ حضرت فرمودند: اگر بداخلاق است به او زن نده.
احادیث اسلامی بر خوش‌زبانی، خوش‌خلقی، گذشت،
ادب، نرم‌خویی، فروتنی، مهربانی،
عدالت، شرح صدر و
بردباری، پای می‌فشارند. هر یک از این ویژگی‌ها می‌تواند بسیاری از اختلاف‌ها و کشمکش‌های خانوادگی را برطرف سازد.
معمولاً تربیت و رفتار و کردار هر انسانی زاییده تربیت و اخلاق خانواده‌ای است، که در آن رشد کرده است. از این‌رو، باید نجابت،
تدین، پاکی،
تربیت و روحیات خانواده همسر را در نظر گرفت؛ چرا‌که همسر شما شاخه‌ای از همان درخت می‌باشد. که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند: در دامن و
خانواده شایسته ازدواج کنید، زیرا عِرق (
نطفه و ژن) تاثیر می‌گذارد.
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) فرمودند: «بپرهیزید از ازدواج با احمق، زیرا مصاحبت و زندگی با او بلاست و فرزندانش نیز تباه می‌شوند.» هستند کسانی که با شخص کم عقل و ساده‌لوح ازدواج می‌کنند که دارای زیبایی و جمال هم می‌باشد، بعد متوجه می‌شوند که آن فرد نه یار و یاور خوبی برای او می‌باشد و نه
پدر یا
مادر خوبی برای فرزندش.
بعضی از مشکلات جسمی و روانی اهمیت چندانی ندارند و لطمه‌ای به زندگی نمی‌زنند و شدید نیستند، ولی اگر نقص‌ها و معلولیت‌های جسمی و روحی، عمیق و غیر قابل درمان باشد، نباید برخورد احساساتی و غیر عقلانی کرد که لطمه‌های سنگین به زندگی انسان می‌زنند. این‌که معلولین و بیماران در مورد ازدواج چه کنند بحث دیگری است.
همچنین تناسب جسمی و جنسی: دو زوج بهتر است از لحاظ جسمی (قد، وزن، سلامت جسمانی) تناسب داشته باشند. همچنین رضایت جنسی مسئله بسیار مهمّی است و اگر یکی از آن‌ها گرم‌مزاج و دیگری سردمزاج باشد به بهانه‌گیری و نزاع منجر می‌شود. گاهی در ظاهر هم علّت بهانه‌گیری‌ها چیز دیگری به نظر می‌رسد ولی وقتی ریشه‌یابی می‌شود به همین مطلب می‌رسیم.
اسلام هر چند همه چیز را در زیبایی خلاصه نمی‌کند، ولی توصیه می‌کند که زیبایی را باید درکنار دیگر ملاک‌ها قرار داد و نظری متعادل به آن داشت در احادیثی نقل شده که همسر با روی سفید، چهره زیبا، موی بلند و زیبا، گندم‌گون، خنده‌رو و...پسندیده است.
در اینجا باید توجه داشت که: اولاً زیبایی صفتی نسبی است، یعنی کسی ممکن است در نظر شخصی زیبا و در نظر دیگری نازیبا یا زشت باشد. ثانیاً اگر چه زیبایی مهم است ولی لازم نیست در حدّ بسیار عالی باشد و چه خوب است که میزان زیبایی خود را نیز مد نظر قرار دهیم. با در نظر داشتن این دو نکته باید بدانیم که انسان خواه ناخواه، زیبایی را دوست دارد و زشتی ظاهری و نازیبایی را ناپسند می‌داند و نباید به نقش زیبایی بی‌توجهی کرد؛ چون ممکن است در آینده ناخواسته موجب بهانه‌گیری و اختلاف شود.
تشابه تحصیلی نیز در ایجاد تفاهم بین زن و مرد عامل مهمی است. هر چند که در موارد متعددی صِرف تحصیلات نمی‌تواند تضمین کننده روابط معقول و حساب شده و تامین‌کننده سلامت روانی خانواده باشد؛ ولی به هر حال زن و مردی که از نظر تحصیلات در وضعیت مشابهی قرار دارند، در بسیاری از موارد در تربیت فرزندان خویش از تفاهم بیشتری برخوردارند. کسب
علم و
دانش به خودی خود یک مزیت و ارزش است و در رشد و تعالی فکری افراد نقش به سزایی دارد.
تشابه‌های خانواده‌های
دختر و
پسر از نظر وضعیت اجتماعی و اقتصادی یک اصل مهم در ایجاد تفاهم‌های بعدی بین زن و مرد است. هر چند که موارد استثنا بسیاری را نیز در جامعه شاهد هستیم، بدین معنی که دختر و پسر با وجود تفاوت در طبقه اجتماعی- اقتصادی، زندگی سعادتمندی را در کنار یکدیگر می‌گذرانند و در این گونه موارد بی‌شک اصالت و تربیت خانوادگی و
ایمان و اخلاق نقش تعیین‌کننده‌تری داشته است، تا تشابه‌های خانواده‌ها از لحاظ اجتماعی و اقتصادی.
تناسب اجتماعی مصادیق متعددی دارد:
مثلاً کسی که عمده فعالیتش علمی و پژوهشی می‌باشد، نباید با کسی که روحیه اجتماعی، تجملاتی، اشرافی، اهل مسافرت و تفریحات پیاپی باشد، وصلت کند.
تفاوت در زمینه‌های فرهنگی که یکی از عوامل زمینه‌ساز در طلاق‌ها می‌باشد، از دیگر ملاک‌هایی است که پیوسته باید مورد نظر باشد.
ارزشهای فردی و اجتماعی، آداب و رسوم، رفتار و سلوک، حتی آداب لباس پوشیدن و غذاخوردن زن و مرد می‌تواند زمینه‌های همدلی بیشتر را بین آن دو پدید آورد. به همین جهت شناخت زن و مرد از فرهنگ و واقعیت‌های ارزش فرهنگی همسر آینده، از اهمیت بسیاری برخوردار است. به‌ویژه در کشور گسترده ما که در قالب یک فرهنگ و جامعه واحد، از خرده فرهنگ‌های متعددی برخوردار است. توجه به این امر در مجموعه ملاکهای ازدواج اهمیت خاصی دارد و همانطور که اشاره شد تفاوت در ارزشهای رفتاری زمینه‌ساز اختلاف است.
تفاوت
سن‌بلوغ جنسی
دختر و
پسر حدود ۴ سال است و بهتر است که تفاوت سنّ آن‌ها در ازدواج نیز چنین باشد. این نکته بسیار مهم است. مگر این که واقعاً شرایط دیگر آنقدر مناسب باشد که بتوان از این مساله صرف‌نظر کرد و همسری با سنّ مساوی برگزید ولی به هر حال تفاوت سنّی نکته‌ای حائز اهمیت می‌باشد. (ضمنا برای یک ازدواج موفّق،
بلوغ جنسی، بلوغ اقتصادی (مردها)، بلوغ فرهنگی و اجتماعی در کنار هم ضروری می‌باشد.)
مثلاً برخی افراد برون‌گرا، اهل شوخی، ارتباط و رفت‌و‌آمد با دیگران، اهل
تفریح و سیروسفر، پر جنب‌و‌جوش و...) و بعضی درون‌گرا (تمرکز برخود،
تفکر زیاد، عدم ارتباط با دیگران، گوشه‌گیر، کم‌تحرک و...) هستند. اگر زن و شوهر در این جهت متناسب نباشند و یا فاصله آن‌ها از این جهت زیاد باشد، به احتمال زیاد با مشکل مواجه می‌شوند.
الف) بدون شک علاوه بر شرایط و ملاکهای فوق عوامل دیگری چون وجود شرایط و امکانات ضروری جهت تامین معاش و نیازهای اقتصادی خانواده (مانند: شغل و درآمد مرد و حداقل امکان تامین
مسکن و حداقل هزینه برگزاری مراسم و...) ضروری است. در همین‌جا به خانواده‌های دختر و پسر توصیه می‌شود تا در ایجاد این امکانات زوج‌های جوان را یاری دهند، تا انجام این امر مقدس مذهبی، فرهنگی و اجتماعی بین جوانان رایج و میسور گردد
ب) معدل گیری: آنچه مهم است این است که انسان در
ایمان و اخلاق نیکو و نسب شریک زندگی خود به حد نصاب خوب توجه داشته باشد و به کمتر از آن رضایت ندهد. و در بقیه صفات معدل‌گیری کند که آیا این فرد با داشتن این صفات معدل خوبی می‌گیرد یا نه، چون انسان‌ها، کامل کامل نیستند، هر فردی در برخی از جهات نقص دارد و در برخی صفات عیب ندارد. که البته برای انتخاب بهتر، می‌توانید از
مشورت با بزرگان، تحقیق (از دوستان، مدرسه، همسایه‌ها، اقوام، و...) و مشاوره ازدواج کمک بگیرید.
ج) تامل، دقت، تفکر، و مهمتر از همه
توکل واقعی به
خداوند متعال و عدم تعجیل در انتخاب، از پشیمانی‌های بعدی جلوگیری خواهد کرد. در عین حال، در انتخاب همسر و در نظر گرفتن ملاک‌ها و معیارها، هر چند دقت لازم است، ولی سعی کنید پس از مشورت، تحقیق صحیح و تفکر، زیاد
وسواس به خرج ندهید تا انشاءالله با انتخابی درست به نتیجه‌ای مقبول دست یابید.
۱- محمدرضا شرفی - جوان و نیروی چهارم زندگی، ص۴۲.
۲- علی‌اکبر مظاهری- جوانان و انتخاب همسر.
۳- سید احمد حبیب نژاد- پیوند آسمانی.
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «ملاکهای انتخاب همسر»، تاریخ بازیابی۹۵/۸/۱۳.
