مناظره درباره مقدار حد سارق

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

امام محمد بن علی ‌علیه‌السّلام فرمودند: «در مقدار حد سارق فقط انگشتان سارق باید قطع شود و بقیه دست باید باقی بماند.»

---

«زرقان» (زُرقان (بر وزن عثمان) لقب ابوجعفر بوده که مردی محدث بوده است و فرزندش بنام «عمرو» استاد اصمعی محسوب می‌شده است.) که با «ابن ابی دؤاد» (ابن ابی دؤاد (بر وزن غراب) در زمان خلافت مامون، معتصم، واثق و متوکل عباسی، قاضی بغداد بوده است.) دوستی و صمیمیت داشت.

---

می‌گوید: ‌«یک روز «ابن ابی دؤاد» از مجلس معتصم بازگشت، در حالی که به شدت افسرده و غمگین بود.» علت را جویا شدم گفت: «امروز آرزو کردم که کاش بیست سال پیش مرده بودم! » پرسیدم: «چرا؟» گفت‌: «به خاطر آنچه از ابوجعفر ثانی (امام جواد ‌علیه‌السّلام) در مجلس معتصم بر سرم آمد!»
گفتم: ‌ «جریان چه بود؟»
گفت: «شخصی به سرقت اعتراف کرد و از خلیفه (معتصم) خواست که با اجرای کیفر الهی او را پاک سازد.»
خلیفه همه فقها را گرد آورد و «محمد بن علی» (یعنی حضرت امام جواد ‌علیه‌السّلام) را نیز فراخواند و از ما پرسید: «دست دزد از کجا باید قطع شود؟»
من گفتم: «از مچ دست.»
گفت: «دلیل آن چیست؟»
گفتم: چون منظور از دست در آیه تیمّم: «فَامْسَحُوا بِوُجوهِکُم و ایدیکُم؛صورت و دست‌هایتان را مسح کنید تا مچ دست است.»
گروهی از فقها در این مطلب با من موافق بودند و می‌گفتند: «دست دزد باید از مچ قطع شود»، ولی گروهی دیگر گفتند: «لازم است از آرنج قطع شود»، و چون معتصم دلیل آنرا پرسید، گفتند: «منظور از دست در آیه وضو: «فَاغسِلوا وُجوهَکُمْ وَ ایْدِیَکُمْ الی الْمرافِقِ؛صورت‌ها و دستهایتان را تا آرنج بشویید» تا آرنج است.»
آنگاه معتصم رو به محمد بن علی (امام جواد ‌علیه‌السّلام) کرد و پرسید: «نظر شما در مورد این مساله چیست؟»
گفت: «اینها نظر دادند، مرا معاف بدار.»
معتصم اصرار کرد و قسم داد که باید نظرتان را بگویید.
امام محمد بن علی ‌علیه‌السّلام ‌گفت: «چون قسم دادی نظرم را می‌گویم. اینها در اشتباه‌اند، زیرا فقط انگشتان دزد باید قطع شود و بقیه دست باید باقی بماند.»
معتصم گفت: ‌«به چه دلیل؟»
گفت: «زیرا رسول خدا ‌صلی‌الله علیه و آله ‌فرمود: سجده بر هفت عضو بدن تحقق می‌یابد. صورت (پیشانی)، دو کف دست، دو سر زانو، و دو پا (دو انگشت بزرگ پا). بنابراین اگر دست دزد از مچ یا آرنج قطع شود، دستی برای او نمی‌ماند تا سجده نماز را به جا آورد، و نیز خدای متعال می‌فرماید:
«وانَّ المساجِدَ لله فلا تَدْعُوا مَعَ اللهِ احَداً؛سجده گاه‌ها (هفت عضوی که سجده بر آنها انجام می‌گیرد) از آن خداست، پس، هیچ کس را همراه و همسنگ با خدا مخوانید و عبادت نکنید.» مسجد (به کسر جیم بر وزن مجلس یا به فتح جیم بر وزن مشعل، جمع آن مساجد) بمعنای محل سجده است.) و آنچه برای خداست قطع نمی‌شود. و همان‌طور که مسجد‌ها و خانه خدا و مکانی که پیشانی روی آن قرار می‌گیرد محل سجده هستند، خود پیشانی و شش عضو دیگر نیز که با آن‌ها سجده می‌کنیم، محلِ سجده محسوب می‌شوند و به همین دلیل اعتبار در این روایت «المساجد» به معنای هفت عضوی که با آن‌ها سجده می‌شود تفسیر شده است.
ابن ابی دؤاد می‌گوید: «معتصم جواب محمد بن علی ‌علیه‌السّلام ‌را پسندید و دستور داد انگشتان دزد را قطع کردند و ما نزد حضّار بی آبرو شدیم! و من همان‌جا از فرط شرمساری و‌ اندوه) آرزوی مرگ کردم.

---