مَمْنُون (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَمْنون: (لَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ) «مَمْنون» از مادّه «
منّ» در اين‌جا به معناى قطع، يا نقص است، بنابر اين
(غَيْرُ مَمْنُون ) يعنى «غير مقطوع» و بدون نقص، بعضى واژه
«مَنون» (بر وزن زبون) به معناى
مرگ را، نيز از همين ماده دانسته‌اند و همچنين «منّت گذاردن با زبان» را، چرا كه اولى قطع و پايان عمر است، و دومى نعمت و شكر را قطع مى‌كند.
بعضى از مفسران، نيز گفته‌اند: منظور از
(غَيْرُ مَمْنُون) در اين‌جا اين است كه، هيچگونه منتى بر
مؤمنان در اين اجر و پاداش گذارده نمى‌شود (ولى معناى اول مناسب‌تر به نظر مى‌رسد).
و ممكن است همه اين معانى در
سوره انشقاق جمع باشد؛ زيرا نعمت‌هاى آخرت بر عكس نعمت‌هاى دنيا كه ناپايدار و هم نقصان‌پذير، و غالباً آميخته با عوارض نامطلوب، و يا منت اين و آن است، هيچگونه منت، نقصان، فناء و عوارض نامطلوب در آن راه ندارد، جاودانى، نقصان‌ناپذير است، خالى از هرگونه ناملايمات و هرگونه منّت است.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با
مَمْنون:
(إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ) (امّا كسانى كه
ایمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادند، پاداشى دائمى دارند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: يعنى
مؤمنین اجرى غير مقطوع و دائمى دارند، هم چنان كه بعضى از مفسرين ممنون را اين طور معنا كرده‌اند. بعضى
ديگر آن را به غير معدود معنا كرده‌اند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَ إِنَّ لَكَ لَأَجْرًا غَيْرَ مَمْنُونٍ) (همان كسانى كه
نماز را برپا مى‌دارند؛ و از آن‌چه به آنها روزى داده‌ايم،
انفاق مى‌كنند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه ممنون از ماده من و اسم مفعول آن است، و مصدر من به معناى قطع است، وقتى گفته مى‌شود: منه السير منا معنايش اين است كه پياده‌روى او را از رفتن قطع و ناتوان كرد، البته بايد توجه داشت كه كلمه ممنون اسم مفعول از منت نيز مى‌آيد، و منت به معناى آن است كه نعمتى را كه به كسى داده‌اى با زبان خود آن را بر آن شخص سنگين سازى، كلمه مذكور در آيه مورد بحث به معناى اول است. و مراد از اجر ، اجرى است كه رسالت نزد خدا دارد، و اين جمله در مقام دلخوش ساختن
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) است، مى‌فرمايد: تو زحمات رسالت خدا را تحمل كن، كه اجرت نزد
پروردگار قطع نمى‌شود، و زحماتت هدر نمى‌رود. چه بسا كه كلمه من را به معناى همان منت نهادن گرفته‌اند، به اين بيان كه آن‌چه
خدای تعالی به رسول گراميش به عنوان پاداش مى‌دهد، در حقيقت اجرتى است در مقابل زحماتى كه كشيده، پس رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) مستحق آن اجرت و طلبكار آن از خداى تعالى است، و خداى تعالى منتى بر او ندارد. ولى اين معنا درست نيست.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(إِلَّا الَّذِينَ آمَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ) (مگر كسانى كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، كه براى آنان پاداشى است دائمى.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: اين استثنا به اصطلاح استثناى منقطع است، يعنى داخل در مستثنى منه نبوده، تا خارج شود، چون مستثنى منه آن ضمير در فبشرهم است كه به كفار تكذيب‌گر بر مى‌گردد، و كسانى كه ايمان آورده اعمال صالح مى‌كنند جزو آنان نبودند تا با استثنا خارج شوند، و مراد از اينكه فرمود اجرشان ممنون نيست اين است كه به دنبال دادن اجر، بر آنان منت نمى‌گذارند، و با منت، آن اجر را سنگين و ناگوار نمى‌سازند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ) (مگر كسانى كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند كه براى آنها پاداشى تمام نشدنى است!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: مگر كسانى كه ايمان آورده و
اعمال صالح كردند، كه اجرى غير ممنون يعنى غير مقطوع دارند، و اين استثناء متصل و استثناء از جنس انسان است، و حرف فاء جمله
(فَلَهُمْ أَجْرٌ ...) را متفرع بر اين استثنا مى‌كند، و اين خود مؤيد آن است كه مراد از رد
انسان به سوى
اسفل سافلین، ردش به سوى
شقاوت و عذاب است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، بر گرفته از مقاله «مَمْنون»، ص۵۵۴.
