میرعبدالفتاح بن علی حسینی‌مراغی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسینی مراغی، میرعبدالفتاح بن علی،
فقیه و
اصولی امامی قرن سیزدهم می‌باشد.
از تاریخ
تولد و زندگی میرعبدالفتاح بن علی حسینی مراغی اطلاع چندانی در دست نیست.
احتمالاً در
مراغه به دنیا آمده است.
بعدها در
نجف ساکن شد و به تحصیل
علوم دینی ، به ویژه
فقه و
اصول ، پرداخت.
از درس شیخ موسی و شیخ علی، فرزندان
شیخ جعفر نجفی معروف به
کاشف‌الغطاء ، که در نجف استادان بنامی بودند، بهره گرفت و درس‌های آن‌ها را تحریر کرد.
با این‌که حسینی مراغی
از
سیدمحمد طباطبایی ، مشهور به
سیدمحمد مجاهد (متوفی ۱۲۴۲)، با
عنوان «
استاد » و «معاصر» یاد کرده، ولی شاگردی او نزد طباطبایی محل
تردید است.
وی در ۱۲۵۰ در نجف درگذشت.
مهم‌‌ترین اثر حسینی مراغی،
عناوین الاصول مشهور به
العناوین است که درباره
قواعد فقهی است (ادامه مقاله).
دیگر آثار مهم او ــ که به نوشته
آقابزرگ طهرانی بیشتر آن‌ها به صورت خطی در کتاب‌خانه
شیخ هادی کاشف‌الغطاء در نجف موجودند ــ عبارت‌اند از:
الحِیاض المُتْرِعَة ، در شرح
المُختَصرُ النافِعِ محقق حلّی ، که حسینی در موارد متعددی در العناوین
بدان ارجاع داده است؛
العقود و الایقاعات ، که نسخه خطی آن در
کتاب‌خانه مجلس شورای اسلامی موجود است
البیع ؛
رسالة فی عمل الدائرة الهندیة لتعیین الزوال ، درباره تعیین وقت
زوال آفتاب؛ تقریرات درس‌های فقه و اصول استادان خود؛ دو اثر رجالیِ
فوائد رجالیة ، و
رسالة فی الموثَّقین ؛ و اثر حدیثیِ
اخبار امامة الباقر علیه‌السلام.
العناوین از آثار ارزنده فقهی در
عصر قاجار است.
این کتاب بارها به چاپ رسیده است، از جمله در ۱۲۷۴، ۱۲۹۷ و آخرین بار در ۱۴۱۷ـ۱۴۱۸ با تحقیقِ
رحمت اللّه رحمتی (برای معرفی نسخه‌های کتاب
).
مؤلف در این کتاب، با بیانی رسا و دقیق و علمی و با اجتناب از آمیختن مسائل اصولی با
فلسفه و تأکید برکاربرد مثال‌ها و مصادیق واقعی و مورد ابتلا، کوشیده است به تحلیل قواعد فقهی رایج در
فقه شیعه در ابواب گوناگون بپردازد.
وی، ضمن نقل آرای مشهور در
فقه امامی ، به دیدگاه‌های برخی معاصران خود به‌ویژه
ملا احمد نراقی و نیز استادان خود
توجه خاص نشان داده و گاه به نقد آن‌ها پرداخته است.
حسینی از آموزه‌های فقهی و اصولیِ استادانش در کتاب
عناوین بهره برده است.
برخی بر آن‌اند که این کتاب تمامآ
تقریرات درس‌های استادان اوست
ولی باتوجه به تعابیر وی، این دیدگاه را نمی‌توان پذیرفت.
عناوین الاصول حاوی ۹۴
قاعده فقهی (یا به تعبیر مؤلف:
عنوان) است.
این قواعد در فهرستی، که احتمالاً خود او تنظیم کرده است، به هفت دسته کلی تقسیم شده‌اند: قواعد مشترک در همه
ابواب فقه (
عنوان یکم تا یازدهم)، قواعد ویژه
عبادات (
عنوان دوازدهم تا بیست و ششم)، قواعد
معاملات (
عنوان بیست و هفتم تا چهل و ششم)، قواعد مُبطِلات
عقود (
عنوان چهل و هفتم تا پنجاه و ششم)، قواعد اسباب و مُسقِطات
ضَمان (
عنوان پنجاه و هفتم تا هفتاد و دوم)، قواعد ویژه اقسام
ولایت و
سیاسات شرعیه (
عنوان هفتاد و سوم تا هشتادودوم)، و قواعد ویژه
شرایط عام تکلیف ، مانند
بلوغ و
عقل و
رشد و
اسلام (
عنوان هشتاد و سوم تا نود و چهارم).
توجه به زمان تألیف کتاب، که در سال ۱۲۴۶ خاتمه یافته است،
اهمیت آن را در مواجهه با گرایش
اخباری و تثبیت مبانی
اجتهاد نشان می‌دهد.
شیخ انصاری به آرای حسینی مراغی در العناوین توجه داشته است.
میرزا محمد تنکابنی این کتاب را از دیگر آثار راجع به قواعد فقه، برتر شمرده است.
(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات‌اعلام‌الشیعة: الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
(۳) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم‌الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
(۴) جعفر بن باقر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۵) امین، اعیان الشیعة.
(۶) محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
(۷) مرتضی بن محمدامین انصاری، کتاب المکاسب، قم ۱۳۷۸ش.
(۸) محمد بن سلیمان تنکابنی، قصص‌العلماء، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، (بی‌تا).
(۹) محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج ۴، اصفهان ۱۳۵۲ ش.
(۱۰) عبدالفتاح بن علی حسینی مراغی، العناوین، قم ۱۴۱۷ـ۱۴۱۸.
(۱۱) جعفر سبحانی، تذکرةالاعیان، قم ۱۴۱۹.
(۱۲) حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه‌ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ترجمه محمد آصف‌فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «میرعبدالفتاح بن علی حسینی‌مراغی»، شماره۶۲۵۶.
