• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

میرعبدالفتاح بن علی حسینی‌مراغی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حسینی‌ مراغی، میرعبدالفتاح‌ بن علی، فقیه و اصولی امامی قرن سیزدهم می‌باشد.





۱.۱ - محل ولادت


از تاریخ تولد و زندگی میرعبدالفتاح بن علی حسینی‌ مراغی اطلاع چندانی در دست نیست.
احتمالاً در مراغه به دنیا آمده است.

۱.۲ - سکونت در نجف


بعدها در نجف ساکن شد و به تحصیل علوم دینی ، به‌ ویژه فقه و اصول ، پرداخت.
[۱] محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۴، ص۱۳۶۵، ج ۴، اصفهان ۱۳۵۲ ش.
[۲] امین، اعیان الشیعة، ج۸، ص۳۱.
[۳] محمدهادی امینی، معجم رجال ‌الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۳، ص۱۱۸۲، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.


۱.۳ - اساتید


از درس شیخ موسی و شیخ علی، فرزندان شیخ جعفر نجفی معروف به کاشف‌الغطاء ، که در نجف استادان بنامی بودند، بهره گرفت و درس‌های آن‌ها را تحریر کرد.
[۴] محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۴، ص۱۳۶۵، ج ۴، اصفهان ۱۳۵۲ ش.
[۵] امین، اعیان الشیعة، ج۸، ص۳۱.
[۶] محمدهادی امینی، معجم رجال ‌الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۳، ص۱۱۸۲، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
[۷] ستون ۲۳۲، محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم‌الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.

با این‌که حسینی‌ مراغی از سیدمحمد طباطبایی ، مشهور به سیدمحمد مجاهد (متوفی ۱۲۴۲)، با عنوان « استاد » و «معاصر» یاد کرده، ولی شاگردی او نزد طباطبایی محل تردید است.

۱.۴ - محل وفات


وی در ۱۲۵۰ در نجف درگذشت.
[۱۰] محمدهادی امینی، معجم رجال ‌الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۳، ص۱۱۸۲، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
[۱۱] ستون ۲۳۲، محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم‌الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
[۱۲] محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۴، ص۱۳۶۵، ج ۴، اصفهان ۱۳۵۲ ش.




مهم‌‌ترین اثر حسینی‌ مراغی، عناوین‌ الاصول مشهور به العناوین است که درباره قواعد فقهی است (ادامه مقاله).
دیگر آثار مهم او ــ که به نوشته آقابزرگ طهرانی
[۱۳] قسم ۲، ص ۷۵۵، محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، طبقات‌اعلام‌الشیعة: الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
بیشتر آن‌ها به صورت خطی در کتاب‌خانه شیخ هادی کاشف‌الغطاء در نجف موجودند ــ عبارت‌اند از: الحِیاض‌ المُتْرِعَة ، در شرح المُختَصرُ النافِعِ محقق حلّی ، که حسینی در موارد متعددی در العناوین بدان ارجاع داده است؛ العقود و الایقاعات ، که نسخه خطی آن در کتاب‌خانه مجلس شورای اسلامی موجود است
[۱۷] حسین مدرسی‌ طباطبائی، مقدمه‌ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۳۴۲، ترجمه محمد آصف‌فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.
البیع ؛ رسالة فی عمل الدائرة الهندیة لتعیین‌ الزوال ، درباره تعیین وقت زوال آفتاب؛ تقریرات درس‌های فقه و اصول استادان خود؛ دو اثر رجالیِ فوائد رجالیة ، و رسالة فی الموثَّقین ؛ و اثر حدیثیِ اخبار امامة الباقر علیه‌السلام.
[۱۸] محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، طبقات‌اعلام‌الشیعة: الکرام البررة، قسم ۲، ص ۷۵۵، مشهد ۱۴۰۴.
[۱۹] محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۳۲۱، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۰] محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۳، ص۱۹۱ـ۱۹۲، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۱] محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۳۷۸، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۲] محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۸، ص۳۳۸، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۳] محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۳، ص۲۴۶، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۴] امین، اعیان الشیعة، ج۳، ص۱۱۸۲.




العناوین از آثار ارزنده فقهی در عصر قاجار است.

۳.۱ - چاپ‌های کتاب


این کتاب بارها به چاپ رسیده است، از جمله در ۱۲۷۴، ۱۲۹۷ و آخرین‌ بار در ۱۴۱۷ـ۱۴۱۸ با تحقیقِ رحمت‌ اللّه رحمتی
[۲۵] محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۵، ص۳۵۰، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(برای معرفی نسخه‌های کتاب ).

۳.۲ - محتوای کتاب


مؤلف در این کتاب، با بیانی رسا و دقیق و علمی و با اجتناب از آمیختن مسائل اصولی با فلسفه و تأکید برکاربرد مثال‌ها و مصادیق واقعی و مورد ابتلا، کوشیده است به تحلیل قواعد فقهی رایج در فقه شیعه در ابواب گوناگون بپردازد.
وی، ضمن نقل آرای مشهور در فقه امامی ، به دیدگاه‌های برخی معاصران خود به‌ویژه ملا احمد نراقی و نیز استادان خود توجه خاص نشان داده و گاه به نقد آن‌ها پرداخته است.

۳.۳ - بهره‌گیری از اقوال اساتید


حسینی از آموزه‌های فقهی و اصولیِ استادانش در کتاب عناوین بهره برده است.
برخی بر آن‌اند که این کتاب تمامآ تقریرات درس‌های استادان اوست
[۳۹] جعفر بن باقر آل‌ محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۳، ص۲۰۱، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۴۰] محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۵، ص۳۵۰، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
ولی باتوجه به تعابیر وی، این دیدگاه را نمی‌توان پذیرفت.

۳.۴ - دسته‌بندی قواعد


عناوین‌ الاصول حاوی ۹۴ قاعده فقهی (یا به تعبیر مؤلف: عنوان) است.
این قواعد در فهرستی، که احتمالاً خود او تنظیم کرده است، به هفت دسته کلی تقسیم شده‌اند: قواعد مشترک در همه ابواب فقه (عنوان یکم تا یازدهم)، قواعد ویژه عبادات (عنوان دوازدهم تا بیست و ششم)، قواعد معاملات (عنوان بیست و هفتم تا چهل و ششم)، قواعد مُبطِلات عقود (عنوان چهل و هفتم تا پنجاه و ششم)، قواعد اسباب و مُسقِطات ضَمان (عنوان پنجاه و هفتم تا هفتاد و دوم)، قواعد ویژه اقسام ولایت و سیاسات شرعیه (عنوان هفتاد و سوم تا هشتادودوم)، و قواعد ویژه شرایط عام تکلیف ، مانند بلوغ و عقل و رشد و اسلام (عنوان هشتاد و سوم تا نود و چهارم).

۳.۵ - زمان خاتمه تألیف


توجه به زمان تألیف کتاب، که در سال ۱۲۴۶ خاتمه یافته است، اهمیت آن را در مواجهه با گرایش اخباری و تثبیت مبانی اجتهاد نشان می‌دهد.

۳.۶ - نظر علما درباره کتاب


شیخ انصاری به آرای حسینی‌ مراغی در العناوین توجه داشته است.
میرزا محمد تنکابنی
[۴۶] محمد بن سلیمان تنکابنی، قصص‌العلماء، ج۱، ص۱۸۴، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، (بی‌تا).
این کتاب را از دیگر آثار راجع به قواعد فقه، برتر شمرده است.



(۱) محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، طبقات‌اعلام‌الشیعة: الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
(۳) محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم‌الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
(۴) جعفر بن باقر آل‌ محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۵) امین، اعیان الشیعة.
(۶) محمدهادی امینی، معجم رجال ‌الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
(۷) مرتضی‌ بن محمدامین انصاری، کتاب المکاسب، قم ۱۳۷۸ش.
(۸) محمد بن سلیمان تنکابنی، قصص‌العلماء، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، (بی‌تا).
(۹) محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج ۴، اصفهان ۱۳۵۲ ش.
(۱۰) عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، قم ۱۴۱۷ـ۱۴۱۸.
(۱۱) جعفر سبحانی، تذکرةالاعیان، قم ۱۴۱۹.
(۱۲) حسین مدرسی‌ طباطبائی، مقدمه‌ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ترجمه محمد آصف‌فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.


 
۱. محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۴، ص۱۳۶۵، ج ۴، اصفهان ۱۳۵۲ ش.
۲. امین، اعیان الشیعة، ج۸، ص۳۱.
۳. محمدهادی امینی، معجم رجال ‌الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۳، ص۱۱۸۲، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۴. محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۴، ص۱۳۶۵، ج ۴، اصفهان ۱۳۵۲ ش.
۵. امین، اعیان الشیعة، ج۸، ص۳۱.
۶. محمدهادی امینی، معجم رجال ‌الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۳، ص۱۱۸۲، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۷. ستون ۲۳۲، محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم‌الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
۸. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۲، ص۱۴۴، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۹. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۱، ص۷، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۱۰. محمدهادی امینی، معجم رجال ‌الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۳، ص۱۱۸۲، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۱۱. ستون ۲۳۲، محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم‌الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
۱۲. محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۴، ص۱۳۶۵، ج ۴، اصفهان ۱۳۵۲ ش.
۱۳. قسم ۲، ص ۷۵۵، محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، طبقات‌اعلام‌الشیعة: الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
۱۴. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۱، ص۱۸۰، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۱۵. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۱، ص۱۹۰، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۱۶. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۱، ص۲۰۳، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۱۷. حسین مدرسی‌ طباطبائی، مقدمه‌ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۳۴۲، ترجمه محمد آصف‌فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.
۱۸. محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، طبقات‌اعلام‌الشیعة: الکرام البررة، قسم ۲، ص ۷۵۵، مشهد ۱۴۰۴.
۱۹. محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۳۲۱، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۰. محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۳، ص۱۹۱ـ۱۹۲، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۱. محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۳۷۸، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۲. محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۸، ص۳۳۸، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۳. محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۳، ص۲۴۶، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۴. امین، اعیان الشیعة، ج۳، ص۱۱۸۲.
۲۵. محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۵، ص۳۵۰، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۶. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۱، ص۹۱۰، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۲۷. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۱، ص۲۳۵، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۲۸. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۱، ص۲۵۲، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۲۹. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۱، ص۳۱۷، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۳۰. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۲، ص۱۸، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۳۱. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۲، ص۲۸۴، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۳۲. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۲، ص۶۴۴، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۳۳. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۱، ص۳۷۹، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۳۴. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۱، ص۴۱۰، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۳۵. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۲، ص۲۲۷، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۳۶. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۲، ص۳۰۵، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۳۷. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۲، ص۴۷۷، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۳۸. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۲، ص۷۵۴، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۳۹. جعفر بن باقر آل‌ محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۳، ص۲۰۱، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۴۰. محمدمحسن آقابزرگ‌ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۵، ص۳۵۰، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۴۱. جعفر سبحانی، تذکرةالاعیان، ج۱، ص۳۴۱، قم ۱۴۱۹.    
۴۲. عبدالفتاح‌ بن علی حسینی‌ مراغی، العناوین، ج۲، ص۷۵۷، قم ۱۴۱۷۱۴۱۸.    
۴۳. جعفر سبحانی، تذکرةالاعیان، ج۱، ص۳۴۲، قم ۱۴۱۹.    
۴۴. جعفر سبحانی، تذکرةالاعیان، ج۱، ص۳۳۸، قم ۱۴۱۹.    
۴۵. مرتضی‌ بن محمدامین انصاری، کتاب المکاسب، ج۶، ص۴۵، قم ۱۳۷۸ش.    
۴۶. محمد بن سلیمان تنکابنی، قصص‌العلماء، ج۱، ص۱۸۴، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، (بی‌تا).




دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «میرعبدالفتاح بن علی حسینی‌مراغی»، شماره۶۲۵۶.    



جعبه ابزار