نفقه اولاد اقارب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نفقه به معنای تهیه وسایل و ملزومات ضروری اولیه زندگی که طبق
اجماع علما بر
والدین واجب است نفقه
اولاد را فراهم کنند. اما در رابطه با اولاد
اقارب، برخی از علما طبق روایات، نفقه آنان را واجب دانستهاند، که به این روایات جواب داده شده است. در نهایت روایات را حمل بر
استحباب نفقه اولاد
صغیر اقارب کردهاند.
در مورد عدم وجوب انفاق به خویشان در خط اطراف، مانند
برادر،
خواهر،
عمو،
عمّه،
دایی،
خاله و اولاد آنها، بین فقهای امامیّه اختلافی وجود ندارد، بلکه برخی بر آن ادعای
اجماع نمودهاند.
ولی
علامّه حلی در
قواعد الاحکام نقل نموده است که بعضی از فقیهان قائل به
وجوب نفقه بر وارث
صغیر بودهاند.
صاحب مدارک نیز به این قول تمایل نشان داده است.
مستند این نظریه، برخی از اخبار است، مانند آنکه
حلبی از
امام صادق (علیهالسلام) نقل نموده که فرموده است: کسی را نمیتـوان به نفقه دادن اجبار نمود، مگر برای
پدر و
مادر و فرزندان و همسر و وارث صغیر. «قَالَ: الْوَالِدَانِ وَالْوَلَدُ وَالزَّوْجَةُ وَ الْوَارِثُ الصَّغِیرُ».
در
روایت دیگری،
غیاث بن ابراهیم نقل میکند: یتیمی را به نزد
حضرت امیرالمؤمنین (علیهالسلام) آوردند، فرمود: نزدیکترین افراد
عشیره و خانوادهاش باید نفقه او را بپردازند همانگونه که میراث او را میبرند.
اطلاق این دو روایت، شامل خط اطراف، مانند برادر و خواهر و اولادِ آنها در صورتیکه صغیر باشند، میباشد. البته از این روایات جواب داده شده که باید حمل بر
استحباب شوند.
به هر صورت، مشهور میان فقهای امامیّه، استحباب
انفاق بر اولاد اقارب است و دلیل آن، آیه شریفه است که میفرماید: از خدایی بپرهیزید که در نظر شما دارای اهمیّت است و به هنگامی که میخواهید چیزی از دیگری طلب کنید، نام او را ببرید و نیز از
خویشاوندان (و قطع پیوند از آنها) بپرهیزید. «وَاتَّقُوا اللهَ الَّذِی تَسَاءَلُونَ بِهِ وَاْلاَرْحَامَ
» (اْلاَرْحَامَ) به معنی خویشاوندان،
عطف بر «الله» میباشد و دلالت بر اهمیّت فوقالعادهای است که
قرآن برای
صله رحم قائل است، تا آنجا که نام ارحام بعد از نام خدا آمده است.
این آیه، بر وجوب صله رحم و
حرمت قطع پیوند با آنها دلالت دارد و از مصادیق روشن صله رحم،
انفاق به آنها، بهویژه بر صغار و ضعفای آنان میباشد. شاهد این برداشت، روایاتی است که در تفسیر این آیه شریفه وارد شده است، مانند آنکه
ابوبصیر از امام صادق (علیهالسلام) و او از جدّش امیرالمؤمنین (علیهالسلام) نقل میکند که فرموده است: با ارحام خود پیوند داشته باشید و با آنها نزدیک شوید، هر چند با
سلام نمودن بر آنها، سپس آن حضرت به آیه مورد بحث استناد نمودند؛ «قٰالَ (علیهالسلام): صِلُوا اَرْحَامَکُمْ وَلَوْ بِالتَّسْلِیمِ اِنَّ اللهَ یَقُولُ: اتَّقُوا اللهَ الَّذِی...».
همچنین روایات بسیار دیگری بر این مساله دلالت دارد، به عنوان نمونه:
۱. امام صادق (علیهالسلام) نقل میکند: از
پیامبر گرامی اسلام (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) سؤال شد،
صدقه و انفاق بر چه کسی افضل است؟ فرمودند: بر ارحام و اقربا، بهویژه اگر با او دشمنی داشته باشد. «قٰالَ: عَلَی ذِی الرَّحِمِ الْکَاشِحِ» («کاشح» به کسی که دشمنی دیگری را در سر میپروراند، گفته میشود.
)
۲. همچنین از آن حضرت نقل شده که فرموده است: کسی که به قصد صله رحم به دیدار اقربای خود رود یا چیزی برای آنها بفرستد، خداوند پاداش صد
شهید به او عطا خواهد فرمود.
۳. از
امام سجاد (علیهالسلام) نقل شده که فرموده است: تا زمانیکه اقربا و ارحام محتاج باشند، صدقه دادن به دیگران روا نباشد، «قَالَ (علیهالسلام): لَا صَدَقَةَ وَ ذُو رَحِمٍ مُحْتَاجٌ».
۴. امام صادق (علیهالسلام) میفرماید: اگر کسی دو نفر از برادران یا خواهران یا عمّهها و یا خالههای خود را
سرپرستی و کمک کند، آنها با اذن پروردگار
عذاب الهی را از او دور مینمایند. «قَالَ: مَنْ عَالَ ابْنَتَیْنِ اَوْ اُخْتَیْنِ اَوْ عَمَّتَیْنِ اَوْ خَالَتَیْنِ حَجَبَتَاهُ مِنَ النَّارِ بِاِذْنِ اللهِ».
انصاری، قدرتالله، احکام و حقوق کودکان در اسلام، ج۱، ص۴۰۸-۴۱۰، برگرفته از بخش «گفتار سوم:کودک و حق نفقه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۱۰/۸.