وقایع کربلا در تذکرة الخواص
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب تذکرة الخواص من الامة بذکر خصائص الائمة (علیه‌السّلام) اثر بغدادی معروف به
سبط بن جوزی (۶۵۴ ق) می‌باشد، در کتاب مذکور به گوشه‌ای از شرح زندگانی
امام حسین و وقایع
کربلا اشاره شده است.
سبط ابن جوزی باب نهم این کتاب را، به شرح زندگانی و
قیام امام حسین (علیه‌السّلام) و مسائل پس از آن اختصاص داده است.
وی پس از اشاره به کنیه، القاب و تاریخ ولادت آن حضرت، اخباری مربوط به منزلت و جایگاه خاص حسنین (علیه‌السّلام) نزد
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، و گزارش‌هایی درباره مواضع امام حسین در برابر خلیفه دوم و مروان آورده است. او سپس ذیل عنوان «ذکر سیرته مختصرا به اخبار نهضت کربلا، که با
مرگ معاویه و بیعت ستانی یزید آغاز می‌شود، پرداخته است. یکی از گزارش‌هایی که تنها وی به تفصیل آن را آورده، گزارش محتوای نامه یزید به
ابن عباس مبنی بر بازداشتن امام حسین (علیه‌السّلام) از قیام، و پاسخ ابن عباس به وی است.
او در ادامه، به ذکر قیام و شهادت
مسلم در
کوفه، رفتن امام حسین (علیه‌السّلام) به
عراق و شهادت حضرت و یارانشان، و اسامی
شهدای بنی هاشم پرداخته است. وی درباره کشنده امام حسین (علیه‌السّلام) چندین قول را بیان کرده و سپس گفته که صحیح‌تر آن است که
سنان بن انس نخعی با مشارکت شمر، حضرت را کشت.
بحث بعدی سبط بن جوزی، درباره بردن اسرا به همراه سرهای شهدا به کوفه و
شام است. او درباره مکان دفن سر امام (علیه‌السّلام) پنج قول بیان کرده و در پایان نگاشته است: سر و پیکر او هرجا که باشد، او در قالب‌ها و دل‌ها جای داشته، در اعماق دل‌ها و خاطره‌ها زنده است.
برخی از مطالب دیگر این باب، عبارت‌اند از چند مرثیه درباره امام حسین (علیه‌السّلام)، بیان سرخی
آسمان پس از شهادت حضرت، نامه یزید به ابن عباس (پس از شهادت امام) و پاسخ وی، فرزندان حسین، عقوبت کشندگان و انتقام از ستمکاران
حسین (علیه‌السّلام) و قیام
توابین و
مختار و قتل
ابن زیاد، و فصلی درباره جواز لعن
یزید بن معاویه.
یکی از گزارشهای درخور توجه در این کتاب، کیفیت شهادت
طفل شیرخوار به روایت
هشام کلبی (شاگرد
ابومخنف) است؛ زیرا نخستین بار در این کتاب آمده است
که وقتی طفل شیرخوار از تشنگی
گریه می‌کرد، امام او را روی دستش گرفته، خطاب به سپاه
عمر سعد فرمودند: «ای قوم؛ اگر بر من رحم نمی‌کنید، بر این طفل رحم کنید». پس مردی از سپاه دشمن تیری به
طفل زد و او را کشت...
نکته شایان توجه دیگر درباره این اثر آنکه برخی از مقتل‌هایی که اکنون موجود نیست و تنها برخی از اخبار آن در برخی آثار مورخان متقدم آمده است، نزد سبط بن جوزی موجود بوده و او برخی از اخبار آنها را نقل کرده است؛ چنان که در چند جا، از مقتل الحسین هشام بن محمد کلبی،
واقدی،
مدائنی
و
ابن ابی الدنیا،
اخباری را نقل کرده است. این نکته حاکی از آن است که این کتاب‌ها تا
قرن هفتم و بیش از یورش
مغول به بلاد اسلامی، موجود بوده است.
پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۹۷_۹۹.
