پایبندی به آتش بس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آتش بس قرارداد متارکه
جنگ در مدّت محدود می باشد.
مسلمانان پس از انعقاد قرارداد آتش بس، موظّفند به
قوانین آن گردن نهند. تأکید
اسلام به رعایت این قوانین، از پافشاری آن بر رعایت
پیمان ها ، پرهیز از
عهدشکنی ، احترام به قوانین پذیرفته شده اجتماعی و.. نشأت گرفته است.
در آتش بس، افزون بر این‌که نبرد ممنوع است
جان و مال طرف معاهده نیز از طرف مسلمانان باید محفوظ باشد
و رعایت تمام موارد و شرایط ذکر شده در پیمان
آتش بس ، لازم است
البته پای بندی به این قوانین از سوی مسلمانان، منوط به رعایت کامل آن از سوی طرف معاهده (مشرکان، کافران و..) خواهد بود.
شماری از مفسّران بر این نکته پای فشرده‌اند که بیش ترین زمان آتش بس، هنگام ضعف
مسلمانان ، ده سال، و کم ترین آن هنگام قوّت مسلمانان، چهار ماه است.
استناد مدّعیان این دیدگاه، سیره
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) است؛ زیرا حضرت در دوران ضعف مسلمانان در
حدیبیه ، با مشرکان به مدّت ده سال پیمان آتش بس
امضا کرد و پس از نقض آن از سوی مشرکان که زمان قوّت مسلمانان بود، چهار ماه به آنان مهلت و پس از آن
اعلان جنگ داد.
معاهده آتش بس در شرایط ذیل شکسته می‌شود و مسلمانان اجازه می‌یابند آن را نقض کنند:
۱. از طرف دشمن، کوچک ترین نشانه
خیانت به پیمان آتش بس دیده شود که آیه ۵۸
سوره انفال به این مطلب ناظر است؛
با این حال، به صرف متّهم ساختن دشمن به نقض آتش بس و بدون داشتن دلیل روشن نمی‌توان آن را
نقض کرد؛
۲. از سوی دشمن در مورد عمل به موادّ
معاهده ، کوچک ترین کوتاهی مشاهده شود.
جمله: «ثمّ لَم ینقُصوکم شَیئاً» در آیه ۴
سوره توبه ناظر به این امر است.
بسیاری از مفسّران، در بررسی
آیات برائت و اعلان جنگ به مشرکان، برآنند که لغو آتش بس به دلیل خیانت و نقض صلح از سوی دشمن بوده است.
برخی گفته اند: مهلت
آتش بس پایان یافته بود.
گروهی نیز معتقدند مهلت آتش بس از ابتدا به
وحی آسمانی مشروط بود؛ به این معنا که
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به مشرکان اعلام کرد: این پیمان تا زمانی استمرار دارد که
خداوند با فرود آوردن آیات
قرآن آن را نقض نکند.
در مواقعی که پیمان آتش بس، پیش از موعد مقرّر از سوی دشمنان نقض شود، شایسته است شروع
جنگ و پایان یافتن پیمان آتش بس را به آنان اعلام کنند:
«براءةٌ مِنَ اللّهِ وَ رسُولِه إلَی الّذینَ عـهَدتّم مِنَ المُشرکینَ فَسیحُوا فِی الأرضِ أَربعة أشهُر واعلمُوا أنّکم غَیرُ معجِزِی اللّهِ وَ أنّ اللّهَ مُخزِی الکـفِرینَ
(این اعلام)
بی زاری از جانب خدا و پیامبر او به کسانی از
مشرکان است که با آنان پیمان بسته اید (و آنان
پیمان شکنی کردند)؛ پس (ای مشرکان!) چهار ماه در
زمین (ایمن از تعرّض) بگردید و بدانید که شما ناتوان کننده خدا نیستید و بدانید که خدا خوارکننده
کافران است.»
بااستناد به آیه: «فَانبِذ إلیهم عَلی سَواء»
لازم است این اعلام، روشن و بی پیرایه و بدون هرگونه
نیرنگ انجام گیرد.
برخی، با استناد به آیه ۲
سوره توبه گفته اند: پیش از جنگ با دشمنانِ پیمان شکن، لازم است برای
توبه و بازگشت به دامن
اسلام ، فرصت مناسب به آن ها داده شود.
(۱) الایضاح لناسخ القرآن و منسوخه؛
(۲) التبیان فی تفسیر القرآن؛
(۳) التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛
(۴) تفسیر راهنما؛
(۵) التفسیر الکبیر؛
(۶) تفسیر المنار؛
(۷) تفسیر نمونه؛
(۸) التمهید فی علوم القرآن؛
(۹) جامع البیان عن تأویل آیات القرآن؛
(۱۰) الجامع لأحکام القرآن، قرطبی؛
(۱۱) جواهرالکلام؛
(۱۲) السیرة النبویه، ابن هشام؛
(۱۳) فقه القرآن، راوندی؛
(۱۴) الکامل فی التاریخ؛
(۱۵) الکشّاف؛
(۱۶) کنزالعرفان فی فقه القرآن؛
(۱۷) مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛
(۱۸) مسالک الافهام، کاظمی؛
(۱۹) مفردات الفاظ القرآن؛
(۲۰) المغنی، ابن قدامه؛
(۲۱) المیزان فی تفسیر القرآن؛
(۲۲) الناسخ و المنسوخ.
دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «آتش بس».
