• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

کعب الاحبار

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ابو‌اسحاق کعب‌ بن ماتع حمیری معروف به کعب الاحبار در عهد جاهلیت از یهود یمن و از قبیله ذی رعین و یا ذی الکلاع و از تابعین بوده است.




او از بزرگان علماء اهل کتاب بوده و علت تسمیۀ کعب الاحبار برای او بهره‌مندی‌اش از دانش کتاب‌های احبار بوده است.



وی سی ‌و دو سال قبل از هجرت به دنیا آمد.



بنا به مشهورترین قول پس از پیامبر در اوایل خلافت عمر به اسلام گروید و وارد مدینه شد.
کعب پس از گرویدن به اسلام با اصحاب پیامبر مصاحبت داشته و برای آن‌ها از کتب اسرائیلی و اخبار امت‌های گذشته حدیث نقل می‌کرده است.



روایات منقول از او بر دانش او نسبت به دو فرهنگ یهودی و اسلامی گواهی می‌دهد. در آن زمان کعب داستان تخت سلیمان را با صحنه‌پردازی خاصی بیان کرد و همگان را به اعجاب واداشت. در ضمن اطلاعات او درباره آدم و شجره ممنوعه و هم‌چنین ذوالقرنین و پیامبران دیگر باعث فریب مسلمانان می‌شد.



صحابه و گروهی از تابعین از جمله خلیفه دوم مطالبی از او اقتباس کرده‌اند و ابوهریره، ابن ‌عباس و تعدادی از تابعین از وی حدیث نقل کرده‌اند.



او قرآن را از صحابه گرفت. در سنن ابی داود، ترمذی، نسائی و صحیح بخاری از او روایاتی نقل شده است. خلیفۀ دوم در موارد بسیاری از او موعظه و تشریح معانی آیات قرآنی را درخواست می‌نمود.



صحابه اعتقاد داشتند که او محل علم و فضل است و بدین جهت احادیثی را از او اخذ کرده‌اند.



کعب الاحبار روایات بسیاری در توجیه عملکردها و تأیید اندیشه‌های خلیفۀ دوم و نیز پیش‌گویی‌هایی از تورات دربارۀ برخی صفات، خلقیات و فضائل او نقل کرده است.



صحابه در آغاز به کعب اطمینان داشتند به طوری که او را واعظ، معلم و مفتی می‌دانستند، امّا پس از مدتی برخی از آنان با پی بردن به دروغ پردازی و ماهیت یهودی وی سخنان او شک کرده، او را تکذیب کردند. به جهت این‌که او در اسلام به متون و آموزه‌های یهودی مراجعه می‌کرد و اساطیر و قصص موهومی را برای مردم بیان می‌نمود.


ازاین رو عمر او را از نقل حدیث منع کرد و او را تهدید به تبعید به، یمن نمود.



او در زمان خلافت عثمان به شام رفت و تا پایان عمرش در حمص می‌زیست.



وی در روزگار عثمان و معاویه ارج فراوان داشت و به دستور ایشان احکام شرعی را بیان می‌نمود و تحت حمایت معاویه به جعل داستان‌هایی در تأیید دستگاه خلافت پرداخت.
روایات فراوان نقل شده از او در فضیلت شام و بیت‌المقدس همه مؤید این مطلب است.



او روایت کرده کسی که در بیت‌ المقدس دفن شود عذاب نمی‌شود.
دربارۀ شام روایت کرده است که است که:
«خوشا به حال سرزمین شام همانا خداوند بخشاینده رحمت خود را بر این سرزمین گسترده است».
در جای دیگر دربارۀ صفت پیامبر در تورات روایت کرده است که:
«محمد رسول خدا، بندۀ برگزیدۀ او، مولدش مکه است و مهاجرتش مدینه و مُلکش در شام است».



از احادیث روایت شدۀ کعب در زمینۀ بیت‌ المقدس و شام، بسیاری از خلفا چون عثمان، معاویه و پسرش و عبدالملک و ولید استفاده کردند و مردم را به این دو نقطه جذب نمودند. به خصوص در دورۀ عبدالملک که به خاطر فتنه بین او و ابن‌ زبیر و به جهت پراکندگی جمعیت از نزد ابن ‌زبیر و نرفتن به مکه مردم به زیارت این دو مکان تشویق شدند و از این زمان در تعظیم این دو مکان اسرائیلیاتی نقل شد.



روایات نقل شده از کعب در جوامع حدیثی باعث شده چهرۀ او دینی و آشنا به مسائل گوناگون دینی و تاریخی و تفسیری جلوه کند. احادیث نقل شده از او که اندیشه جسم انگاری خداوند را آشکارا مطرح می‌کند مورد قبول اهل حدیث و حنابله و یکی از اصول مذهب آن‌ها شده است.



کعب در سال ۳۴ در شهر حمص درگذشت.



خرمشاهی، بهاء الدین ؛ دانش‌نامه قرآن، انتشارات دوستان – ناهید، ۱۳۷۷، چاپ اوّل، ص۲۱۶.
زرکلی، خیرالدین؛ اعلام، بیروت، دارالعلم، ج۵، ص۲۲۸.
سبحانی، جعفر؛ ملل و نحل، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۶ه.ق، چاپ چهارم.
ابن عساکر، مختصر تاریخ دمشق، دمشق، دارالفکر، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اوّل، ج۲۱، ص۱۸۱.
دکتر قاسمی، حمید محمد؛ اسرائیلیات و تأثیر آن بر داستان‌های انبیاء در تفاسیر قرآن، تهران، سروش، ۱۳۸۰ه.ش، چاپ اول، ص۹۸-۹۶.
دکتر دیاری، محمد تقی؛ پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن، سهروردی، ۷۹، چاپ اوّل، ص۱۲۵.
الاصبهانی، احمد بن عبدالله؛ حلیة الاولیاء، بیروتلندن، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۷، چاپ پنجم، ج۵، ص۳۷۵.
ابوریه، محمود؛ اضراء علی‌ السنة المحمدیه، دارالکتاب الاسلامی، ص۱۷۱-۱۷۰.



سایت پژوهه    




جعبه ابزار