کنترل شهوت از دیدگاه اسلام و قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شهوت،
نفس،
کنترل نفس.
پرسش: از دیدگاه
اسلام و
قرآن چگونه می‌شود خود را در برابر شهوات کنترل کرد؟
پاسخ اجمالی: منشا تمام اعمال و حرکات و گفتار و خوبی‌ها و بدی‌های انسان نفس است. اگر نَفْس اصلاح شد و در راه انسانیت قدم نهاد، در دنیا و آخرت
سعادت انسان تامین خواهد شد و می‌تواند از
فرشتگان مقرب الهی نیز بالاتر رود. و اگر به فساد کشیده شد و در طریق حیوانیت و اطاعت شهوات قرار گرفت از حیوانات پست تر می‌شود و هلاکت دنیوی و اخروی را در پی خواهد داشت. اسلام برای کنترل و تهذیب نفس راهکارهای مبنایی و عملی را توصیه کرده که اگر انجام شود نفس کنترل شده و انسان به سعادت نائل میگردد.
منشا تمام اعمال و حرکات و گفتار و خوبی‌ها و بدی‌های انسان نفس است. اگر نَفْس اصلاح شد، در دنیا و آخرت سعادت انسان تامین خواهد شد. و اگر به فساد کشیده شد، منشا بدی‌ها خواهد بود و هلاکت دنیوی و اخروی را در پی خواهد داشت. اگر در راه انسانیت قدم نهاد، می‌تواند از فرشتگان مقرب الهی نیز بالاتر رود و اگر گوهر شریف انسانیت را نادیده گرفت و در طریق حیوانیت و اطاعت شهوات قرار گرفت از حیوانات پست تر می‌شود؛ بلکه به مقام شیطنت سقوط می‌کند. اسباب و وسایل پیمودن هر یک از این دو راه در نهاد انسان نهفته است. هم
عقل دارد و می‌تواند از طریق متابعت آن به کمال برسد و هم
غرایز و قوای شهوانی دارد که اگر از آنها بطور غیر متعارف و افراط‌آمیز متابعت کند و از چهارچوب شرع مقدس خارج شود به
ضلالت و هلاکت خواهد رسید.
با توجه به مقدمه ذکر شده برای حل مشکل می‌توان چند راهکار مبنایی و اصولی ارایه داد و چند راهبرد عملی بیان نمود.
یکی از موانع مهم
تهذیب نفس و یکی از علل انجام گناه
غفلت و بی‌خبری است. اگر ما در شبانه روز سرگرم زندگی دنیا باشیم و یاد خدا و مرگ را فراموش کنیم و اگر ساعتی در کارهای خود و عواقب آن اندیشه نداشته باشیم، به احتمال قوی گرفتار گناه و
معصیت می‌شویم و اگر به فرمان‌های الهی توجه داشته باشیم و حساب و کتاب
قیامت را همواره در نظر داشته باشیم، مسلماً خود را آلوده به گناه و معصیت نخواهیم کرد.
حضرت علی (علیه‌السّلام) فرمود: هر کس که قلبش را با تداوم فکر و اندیشه، آباد سازد، افعالش در باطن و ظاهر خوب خواهد شد.
برای اینکه در تهذیب نفس و ترک گناه پیروز شویم می‌توانیم از تنبیه و
مجازات استفاده کنیم. در آغاز نفس خودمان را مورد خطاب و تهدید قرار دهیم که من تصمیم گرفته‌ام که فلان گناه را ترک کنم، اگر در این کار با من همکاری نکنی و مرتکب گناه شوی فلان مجازات را درباره‌ات اجرا می‌کنم، مثلاً اگر به نامحرم نگاه کنی، ۳ روز روزه می‌گیرم.
اگر مدتی انسان به این برنامه ادامه دهد و مقید به انجام آن باشد راه شیطان را می‌تواند محدود کند و
نفس امّاره را مهار کند، یعنی اینکه راه ورود
شیطان بسته می‌شود. علی (علیه‌السّلام) فرمودند: «گرسنگی برای به اسارت در آوردن نفس و شکستن عادت‌های بد، کمک خوبی است.»
اگر انسان توجه کند که موجود گرانبهایی است و از علم و کمال و جمال الهی برخوردار است و مقامی بس بلند و رفیع دارد،
اخلاق رذیله و ارتکاب گناه را دون شان خویش می‌داند و طبعاً از آنها بیزار خواهد بود. وقتی فهمید روح انسان، موجودیت حقیقی انسان الهی است و از عالم بالا آمده، شهوت‌ها و خواسته‌های حیوانی در نظرش بی‌ارزش و تمایل به
فضایل اخلاقی در وجودش احیاء خواهد شد.
علی (علیه‌السّلام) فرمودند: هر کس که نفس خودش را گرامی بدارد، شهوت‌ها برایش کوچک و بی‌ارزش خواهد بود.
انسان موجودی است اثرپذیر و مقلّد، بسیاری از صفات و آداب و رفتارش را از انسان‌های دیگر که با آنها در ارتباط است فرا می‌گیرد، مخصوصاً دوستان نزدیک تاثیری شگرف بر رفتار انسان می‌گذارند و دوستی با افراد فاسد باعث یادگیری رفتارهای زشت آنان و افتادن در دام گناه و معصیت خواهد شد.
حضرت علی (علیه‌السّلام) فرمودند: از همنشینی با دوست بد جداً اجتناب کن که همنشین خود را به هلاکت می‌رساند و به آبرویش لطمه می‌زند.
برای کسانی که در صدد ترک گناه و شهوات هستند ضرورت دارد که چشم و گوششان را از مناظر شهوت‌انگیز و فساد و
انحراف ممنوع سازند، و در مجالسی که احتمال قوی می‌دهند گناه انجام می‌شود شرکت نکنند و لذا در اسلام توصیه شده که انسان در مجالس حرام از قبیل مجلس
قمار،
شراب، و غیره، شرکت نکند. نگاه به نامحرم و خلوت با زن اجنبی نداشته باشد و با نامحرم خنده و شوخی نکند.
حضرت علی (علیه‌السّلام) فرمودند: «اذا ابصرت العین الشهوة عمی القلب عن العاقبة؛ وقتی چشم، شهوت را ببیند، قلب از عاقبت‌اندیشی نابینا میگردد.»
جلو مقدمه تحریک شهوت را بگیریم و یکی از مقدمات تحریک شهوت نگاه به نامحرم و جنس مخالف است و قرآن کریم می‌فرماید: «
قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ اَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ؛
به مؤمنان بگو چشم‌ها و دیدگان خود را از نگاه به نامحرم فرو بندند.»
از این آیه استفاده می‌شود که نگاه به نامحرم باعث تحریک شهوت می‌شود و لذا باید چشم‌ها را محافظت نمود.
شاعر می‌گوید:
ز دست دیده و دل هر دو فریاد
هر آنچه دیده بیند دل کند یاد
بسازم خنجری نیشش ز فولاد
زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
میل و کشش به سوی خواسته‌های نفسانی آثار نامطلوب متعددی در زندگی ایجاد می‌کند آثار و فردی روحی و روانی آثار اجتماعی مسائل و مشکلاتی در زندگی خصوصی انسان شکل می‌گیرد که در دنیا و آخرت او را رها نمی‌کنند و آثار زیانبار اجتماعی که اولین ضررش به خود شخص باز میگردد.
اختلال‌های فکری، روانی مثل
افسردگی و
اضطراب، ضعف حافظه، گوشه‌گیری، پرخاش‌گری، بداخلاقی، بی‌نشاطی، یاس، هوس‌بازی، اعتیاد به
مسائل جنسی، دل‌مردگی، ضعف اراده و... از جمله آثار فردی
انحرافات جنسی و میل به شهوات است و مشکلات خانوادگی، به خاطر افتادن اعتبار اجتماعی، بی‌آبرویی، مشکل پیدا کردن در یافتن دوستان خوب، بی‌غیرتی، به خطر افتادن ناموسی خود و... از جمله آثار اجتماعی رو آوردن به شهوت‌رانی است.
۱. افکار جنسی را که به ذهن خطور می‌کند بلافاصله با ذکر و یاد خدا آسیب‌های معنوی گناه از ذهن خود دور سازید.
۲. اوقات فراغت خود را با مطالعه، ورزش، زیارت، عبادت و سایر فعالیت‌های مثبت پر کنید.
۳. از نگاه کردن به مواضع جنسی و برجستگی‌های بدن دیگران پرهیز نمایید.
۴. ایمان مذهبی خود را تقویت کنید و توسل و دعا داشته باشید.
۵. از نگاه کردن به تصاویر و فیلمهای تحریک کننده و لباس جنس مخالف، جدا پرهیز نمایید.
۶. از فکر کردن و تصور و تخیل جنس مخالف و مسائل جنسی خودداری کنید.
۷. از مشاهده اعمال، رفتار و گفتار زوج‌های جوان خودداری کنید.
۸. از معاشرت و سخن گفتن و نگاه کردن به جنس مخالف، حتی کودکان جذاب و خوش‌سیما خودداری ورزید.
۹. خوردن غذاهای محرک و دارای کالری زیاد، مانند خرما، پیاز، فلفل و غیره را به حداقل برسانید.
۱۰. به بدی و عواقب گناه و شهوت‌رانی فکر و اندیشه کنید.
۱.حسین مظاهری، عوامل کنترل غرائز در زندگی انسان، (انتشارات مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر، چ اوّل، ۱۳۶۶).
۲. مرتضی مطهری، اخلاق جنسی در اسلام و غرب، تهران، (انتشارات صدرا، چ چهارم، ۱۳۶۸).
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله "از دیدگاه اسلام و قرآن چگونه می‌شود خود را در برابر شهوات کنترل کرد؟"، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۶/۲۰.
