آداب تجارت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تجارت،
خرید و
فروش و تصرف در اصل
سرمایه برای دستیابی به سود است.
برخی آداب تجارت در
قرآن آمده است.
از
آیه ۱۰
سوره جمعه فضیلت یاد خدا، در زمان
کسب و
تجارت قابل استفاده است:
فاذا قضیت الصلوة فانتشروا فی الارض وابتغوا من فضل الله و اذکروا الله کثیرا... «و چون
نماز گزارده شد در (روی) زمین پراکنده گردید و فضل
خدا را جویا شوید و خدا را بسیار یاد کنید باشد که شما رستگار گردید.»
برخی مفسران معتقدند: «وابتغوا من فضل الله» کسب درآمد به وسیله
تجارت و مانند آن است و یکی از احتمالات در جمله «واذکروا الله» یاد خداوند به هنگام
تجارت است.
غافل نشدن از اقامه
نماز و پرداخت
زکات به هنگام تجارت، از صفات مردان خدا است:
رجال لاتلهیهم تجـرة ولا بیع عن ذکر الله و اقام الصلوة و ایتاء الزکوة... «مردانی که نه
تجارت و نه داد و ستدی آنان را از یاد خدا و برپا داشتن
نماز و دادن
زکات به خود مشغول نمی‌دارد و از روزی که دلها و دیده‌ها در آن زیرورو می‌شود می‌هراسند.»
ذکر این نکته نیز لازم است که در این
آیه هم (تجارت) آمده است و هم (
بیع) با اینکه به نظر می‌رسد هر دو یک معنی داشته باشد، ولی ممکن است تفاوت این دو از این نظر باشد که تجارت اشاره به یک کار مستمر و مداوم است، ولی بیع برای یک مرحله و به صورت گذرا است.
توجه به این امر نیز ضروری است که نمی‌فرماید آنها مردانی هستند که به سوی تجارت و
بیع نمی‌روند بلکه می‌گوید تجارت و بیع آنها را از
یاد خدا و بر پاداشتن نماز و ادای
زکات غافل نمی‌کند.
آنها پیوسته از
روز قیامت و دادگاه
عدل پروردگار که از شدت وحشتش دلها و چشمها در آن دگرگون می‌شود بیمناکند (توجه داشته باشید جمله ((یخافون) ) به مقتضای اینکه فعل مضارع است دلالت بر استمرار
خوف و ترس آنها از
قیامت دارد خوف و ترسی که آنان را به انجام مسئولیتها و رسالتها وادار می‌کند).
خداوند در آیه ۳۷
سوره نور کسانی را که به هنگام
تجارت از
یاد خدا غافل نشدن را مورد
ستایش قرار داده است:
رجال لاتلهیهم تجـرة ولا بیع عن ذکر الله... «مردانی که نه تجارت و نه داد و ستدی آنان را از یاد خدا و برپا داشتن
نماز و دادن
زکات به خود مشغول نمی‌دارد و از روزی که دلها و دیده‌ها در آن زیرورو می‌شود می‌هراسند.»
در سوره
بقره آیه ۲۸۲ به مطلوبیت گواه گرفتن بر معاملات، هنگام
معامله اشاره شده است:
فلیس علیکم جناح الا تکتبوها واشهدوا اذا تبایعتم ولا یضآر کاتب ولا شهید «... در این صورت، بر شما گناهی نیست که آن را ننویسید. و (در هر حال) هر گاه داد و ستد کردید
گواه بگیرید. و هیچ نویسنده و گواهی نباید زیان ببیند، و اگر چنین کنید، از نافرمانی شما خواهد بود. و از
خدا پروا کنید، و
خدا (بدین گونه) به شما
آموزش می‌دهد، و
خدا به هر چیزی داناست.»
در معامله نقدی گر چه تنظیم سند و نوشتن آن لازم نیست، ولی شاهد گرفتن برای آن بهتر است، زیرا جلوی اختلافات احتمالی آینده را می‌گیرد لذا می‌فرماید: (هنگامی که
خرید و فروش (نقدی) می‌کنید، شاهد بگیرید) (و اشهدوا اذا تبایعتم).
این احتمال نیز وجود دارد که منظور شاهد گرفتن در تمام معاملات است خواه نقدی باشد یا
نسیه، و به هر حال فقهای
شیعه و
اهل سنت - جز گروه اندکی - این دستور را یک
امر استحبابی می‌دانند نه وجوبی - در
آیه بعد نیز شاهدی بر این مساله وجود دارد.
و مسلم است که معاملات بسیار کوچک روزانه، (مثل خریدن
نان و
غذا و مانند آن) را شامل نمی‌شود.
در آخرین حکمی که در این آیه ذکر شده، می‌فرماید: (هیچگاه نباید نویسنده سند و شهود (به خاطر بیان
حق و
عدالت) مورد ضرر و آزار قرار گیرند) (و لا یضار کاتب و لا شهید).
(که اگر چنین کنید از فرمان
خدا خارج شدید) (فانه فسوق بکم).
و به این ترتیب
قرآن به کاتبان و شاهدان،
مصونیت و امنیت می‌دهد، و موکدا از مردم می‌خواهد که متعرض این اقامه کنندگان حق و
عدالت نشوند.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «آداب تجارت».
