آزمایش

آزمایش‏ یا آزمودن، از راه‏هاى شناخت موضوعات است که فقهاء از آن در ابوابى مانند اجتهاد و تقلید، طهارت، تجارت، حجر، قضاء و دیات به مناسبت سخن گفته‏اند.

آزمایش یا آزمودن، یعنی امتحان و سنجیدن چیزی یا کسی برای کسب شناخت بیشتر.

آزمایش یا درباره کالا است یا حیوان و یا انسان.

آزمایش کالا مانند چشیدن یا بوییدن کالایى که براى مزه یا بوى آن خریداری مى‏شود.

آزمایش حیوان مانند سه روز دوشیدن براى تشخیص شیرده بودن حیوانى که به این عنوان خریدارى شده است.

موارد آزمایش مرتبط با انسان عبارتند از:
۱ - تشخیص اجتهاد قاضی با آزمودن وى در مسائل علمی قضاوت.
۲ - تشخیص خون حیض از خون بکارت با فرو کردن پنبه در فرج و مشاهده چگونگى شکل آن در پنبه.
۳ - تمیز دادن انواع سه‏گانه استحاضه با فرو کردن پنبه در فرج و مشاهده میزان نفوذ خون در پنبه.
۴ - آزمودن کودکان پس از بلوغ براى رفع ممنوعیت تصرف آنان در اموالشان با امورى که بر زیرکی آنان در معامله، فریب نخوردن و پرهیز از اسراف دلالت مى‏کند.
۵ - سنجش دیوانگی شخص با زیر نظر داشتن او در حال غفلت و خلوت.

در صورتى که جانی، مجنی علیه را در از بین رفتن قوّه شنوایی تکذیب کند، مجنى علیه با صداى بلند در هنگام غفلت، آزمایش مى‏شود.
نسبت فرزندى یا نفی آن و همچنین زنا با آزمایش‏هاى طبی ثابت نمى‏شود.
آزمایش دارو بر روى بیمار ـ خواه به روش دارو درمانی يا دارو نمايی ـ درصورتی که براى بیمار زیان داشته باشد یا موجب کندى روند بهبود وی گردد جایز نیست، حتّى اگر غرض، پیشرفت دانش پزشکی در زمینه کشف داروی جدید باشد. برخی با رضایت بیمار، آن را جایز دانسته‏اند. البتّه با نداشتن ضرر قابل اعتنا نزد عقلا، با اجازه بیمار بدون اشکال است.

۱.	↑ جواهر الکلام ج۲۲، ص۴۳۳.
۲.	↑ جواهر الکلام ج۲۳، ص۲۶۷.
۳.	↑ العروة الوثقی (تکملة) ج۲، ص۱۳.
۴.	↑ العروة الوثقى (تکملة) ج۲، ص۳۱۷.
۵.	↑ العروة الوثقى (تکملة) ج۲، ص۳۵۲.
۶.	↑ جواهر الکلام ج۲۶، ص۵۱.
۷.	↑ جواهر الکلام ج۴۳، ص۲۹۶.
۸.	↑ جواهر الکلام ج۴۳، ص۲۹۸.
۹.	↑ صراط النجاة ج۱، ص۳۵۲.
۱۰.	↑ صراط النجاة ج۱، ص۳۶۲.
۱۱.	↑ استفتائات قوّه قضاییه، ص۱۳۲.
۱۲.	↑ مجموعه آرای فقهی ـ قضایی در امور كيفری ج۱، ص۲۶۳ـ۲۶۴.