احادیث تفسیری سوره نصر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
احادیث تفسیری سوره نصر، از مباحث مرتبط به
احادیث تفسیری اهل بیت (علیهمالسّلام) میباشد. مفهوم کلی
سوره نصر مژده پیروزی
اسلام و لزوم سپاس گزاری بعد از پیروزی است. در احادیث تفسیری اهل بیت از سوره نصر، بر پیروزی
توحید بر
شرک و لزوم پاکسازی خانه خدا از مظاهر شرکآلود، گسترش اسلام و اهمیت توجه به
مرگ و
آخرت و آماده شدن برای آن و اهمیت
توبه و
استغفار تاکید شده است.
(اِذَا جَاء نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ) چون یاری خدا و پیروزی فرا رسد.
•
«عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: دَخَلَ النَّبِیُّ (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) یَوْمَ الْفَتْحِ وَ حَوْلَ الْبَیْتِ ثَلَاثُمِائَهًٍْ وَ سِتُّونَ صَنَماً فَجَعَلَ یَطْعَنُهَا بِعُودٍ فِی یَدِهِ وَ یَقُولُ (جاءَ الْحَقُّ وَ ما یُبْدِئُ الْباطِلُ وَ ما یُعِیدُ) (جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ اِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً.)» ابن مسعود گوید:
پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در روز
فتح مکه، وارد
مسجدالحرام شد درحالیکه در اطراف خانهی خدا، سیصدوشصت
بت قرار داشت. با چوبی که در دست داشت، شروع کرد به زدن و شکستن آنها و میگفت: «حق آمد و باطل کاری از آن ساخته نیست و نمیتواند آغازگر چیزی باشد و نه تجدیدکننده آن. حق آمد، و باطل نابود شد یقیناً باطل نابود شدنی است!
• «عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: لَمَّا قَدِمَ النَّبِیُّ (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) مَکَّهًَْ اَبَی اَنْ یَدْخُلَ الْبَیْتَ وَ فِیهِ الْآلِهَهًُْ فَاَمَرَ بِهَا فَاُخْرِجَتْ فَاُخْرِجَ صُورَهًُْ اِبْرَاهِیمَ وَ اِسْمَاعِیلَ وَ فِی اَیْدِیهِمَا الْاَزْلَامُ فَقَالَ (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) قَاتَلَهُمُ اللَّهُ اَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ عَلِمُوا اَنَّهُمَا لَمْ یَسْتَقْسِمَا بِهَا قَطُّ.»
ابن عبّاس گوید: وقتی که پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) وارد
مکه شد، از واردشدن به
کعبه درحالیکه بتها در آنجا باشند، امتناع نمود و دستور به خارجساختن آنها داد. به این ترتیب آنها را از کعبه خارج ساختند و (در میان آنها) شمایل
ابراهیم و
اسماعیل(علیهاالسّلام) که در دستانشان تیرهای
قمار بود نیز بیرون آورده شد. پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) با مشاهده این صحنه فرمود: «خدا آنان را بکشد. به خدا
سوگند، آگاه باشید که آنها میدانستند که آن دو هرگز با این تیرها، قمار نکردهاند.»
(وَ رَاَیْتَ النَّاسَ یَدْخُلُونَ فِی دِینِ اللَّهِ اَفْوَاجًا) و ببینی که مردم دسته دسته در دین خدا درآیند.
• «عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی... وَ رَاَیْتَ النَّاسَ یَقُولُ الْاَحْیَاءَ یَدْخُلُونَ فِی دِینِ اللهِ اَفْواجاً یَقُولُ جَمَاعَاتٍ وَ قَبْلَ ذَلِکَ اِنَّمَا کَانَ یَدْخُلُ الْوَاحِدُ بَعْدَ الْوَاحِدِ فَقِیلَ اِذَا رَاَیْتَ الْاَحْیَاءَ تَدْخُلُ جَمَاعَاتٍ فِی الدِّینِ فَاِنَّکَ مَیِّتٌ نُعِیَتْ اِلَیْهِ نَفْسُهُ.»
ابن عبّاس گوید: وَ رَاَیْتَ النَّاسَ منظور از مردم زندهها هستند ودرباره یَدْخُلُونَ فی دینِ اللهِ اَفْواجاً گروهگروه وارد دین خدا میشوند و پیش از آن (فتح) یکییکی وارد میشدند. پس گفته شده: «هنگامیکه دیدی زندهها، گروهگروه وارد
دین میشوند، تو مردهای هستی که به خودش خبر مرگش را میدهد».
• «عن جابر بن عبدالله سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) یَقُولُ: دَخَلَ النَّاسُ فِی دِینِ اللَّهِ اَفْوَاجاً وَ سَیَخْرُجُونَ مِنْهُ اَفْوَاجاً. اَرَادَ بِالنَّاسِ اَهْلَ الْیَمَنِ وَ لَمَّا نَزَلَتْ قَالَ (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم): اللَّهُ اَکْبَرُ جَاءَ نَصْرُ اللهِ وَ الْفَتْحُ.»
جابر بن عبدالله انصاری گوید: از رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) شنیدم که میفرماید: یَدْخُلُونَ فِی دِینِ اللهِ اَفْواجاً مقصود از مردم در آن، مردم
یمن است. و آنگاه که این
سوره بر رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نازل شد فرمود: الله اکبر، یاری خدا و پیروزی فرا رسید.
(فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَ اسْتَغْفِرْهُ اِنَّهُ کَانَ تَوَّابًا) پس به ستایش پروردگارت نیایشگر باش و از او آمرزش خواه که وی همواره توبه پذیر است.
• «عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: لَمَّا نَزَلَتِ السُّورَهًُْ کَانَ النَّبِیُ (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) یَقُولُ کَثِیراً سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی اِنَّکَ اَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ.»
عبدالله بن مسعود گوید: چون این
سوره نازل شد،
پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) بسیار میفرمود: «پاک و منزّهی خداوندا و تو را میستایم، خداوندا مرا بیامرز،که تو توبهپذیر و مهربانی!.
• «عَنْ اُمِّ سَلَمَهًَْ قَالَتْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) بِآخِرِهِ لَا یَقُومُ وَ لَا یَقْعُدُ وَ لَا یَجِیءُ وَ لَا یَذْهَبُ اِلَّا قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ اَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ فَسَاَلْنَاهُ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ اِنِّی اُمِرْتُ بِهَا ثُمَّ قَرَاَ اِذا جاءَ نَصْرُ اللهِ وَ الْفَتْحُ.»
ام سلمه گوید: رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در روزهای آخر چون میایستاد یا مینشست یا میرفت یا میآمد، میفرمود: پاک و منزّه است خداوند و او را میستایم و از خدا
آمرزش میخواهم و بهسویش
توبه میکنم. ما سبّب را از ایشان پرسیدیم، فرمود: «من بدین کار فرمان داده شدهام». سپس قرائت فرمود:
(اِذا جاءَ نَصْرُ اللهِ وَ الْفَتْحُ).
• «وَ فِي رِوَايَةِ عَائِشَةَ: أَنَّهُ (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) كَانَ يَقُولُ:سُبْحَانَکَ اللَّهُمَ وَ بِحَمْدِکَ اَسْتَغْفِرُکَ وَ اَتُوبُ اِلَیْکَ.»
عایشه گوید: پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) میفرمود: پاک و منزّهی خداوندا، و تو را میستایم و از تو آمرزش میخواهم و بهسویت توبه میکنم.
• «عن ابن عبّاس و سدی: فَنَزَلَ سُورَهًُْ النَّصْرِ فَکَانَ یَسْکُتُ بَیْنَ التَّکْبِیرِ وَ الْقِرَاءَهًِْ بَعْدَ نُزُولِهَا فَیَقُولُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ اَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ اَتُوبُ اِلَیْه.»
ابن عبّاس و
سدی نقل کردهاند: پس سوره نصر نازل شد. پس از نزول این سوره، پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در میان
تکبیر و
قرائت سکوت میکرد و میفرمود: «پاک و منزّه است خداوند و او را میستایم و از خدا آمرزش میخواهم و بهسویش توبه میکنم».
• «ابنعبّاس: (فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ) یَقُولُ فَصَلِّ بِاَمْرِ رَبِّکَ (وَ اسْتَغْفِرْهُ اِنَّهُ کانَ تَوَّاباً) یَقُولُ مُتَجَاوِزاً.»
ابن عبّاس گوید:
(فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّک) یعنی به دستور پروردگارت،
نماز بخوان و
(وَ اسْتَغْفِرْهُ اِنَّهُ کانَ تَوَّاباً) یعنی
خداوند از گناهان میگذرد.
• «عن عبدالله بن مسعود عن النبيّ (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم): ... یَقُولُ عَزَّوَجَلَّ (وَ اَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا اِلَیْهِ یُمَتِّعْکُمْ مَتاعاً حَسَناً اِلی اَجَلٍ مُسَمًّی وَ یُؤْتِ کُلَّ ذِی فَضْلٍ فَضْلَهُ) وَ قَالَ عَزّوَجَلَّ (وَ اسْتَغْفِرْهُ اِنَّهُ کانَ تَوَّاباً) وَ قَالَ النَّبِیُّ (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) هَذِهِ هَدِیَّهًٌْ لِی خَاصَّهًًْ وَ لِاُمَّتِی مِنَ الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ لَمْ یُعْطِهَا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ اَحَداً مِمَّنْ کَانَ قَبْلِی مِنَ الْاَنْبِیَاءِ وَ غَیْرِهِمْ.»
عبدالله بن مسعود از پیامبر روایت کرده است:
خداوند عزوجل میفرماید: و از پروردگار خویش آمرزش بطلبید سپس بهسوی او بازگردید تا شما را تا مدّت معیّنی، از مواهب زندگی این جهان به خوبی بهرهمند سازد و به هر صاحب فضیلتی، به مقدار فضیلتش ببخشد!.
پروردگار عزّوجلّ میگوید:
(وَ اسْتَغْفِرْهُ اِنَّهُ کانَ تَوَّاباً) رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «این نمازی است که تنها خدای متعال به من و امّتم
هدیه و کرامت فرموده و به احدی از پیغمبران و غیر آنان پیش از من عطا نکرده است».
• مراد خانی، کاظم، بحار الانوار فی تفسیر الماثور للقرآن.