نسخ به بدل اثقل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نسخ به بدل اثقل،
نسخ یک
حکم با جایگزینی حکم مشکل تر را می‌گویند.
نسخ حکمی با
حکم دیگر به گونه‌ای که انجام حکم
ناسخ برای
مکلف سخت تر و سنگین تر از حکم
منسوخ باشد. «نسخ به بدل اثقل» است. در
جواز این نسخ، میان علما اختلاف است؛ بیشتر آنان آن را به
دلیل عقلی و نقلی جایز می‌دانند.
یکی از موارد نسخ به بدل اثقل،
نسخ اباحه خمر با
حرمت آن است. تحریم خمر در صدر اسلام مشکل بود؛ زیرا
عرب جاهلیت به آن عادت کرده بود و آن را نشانه قوّت و
شرف می‌دانست.
قرآن کریم در مرحله اول با ملاطفت فرمود: (... قُلْ فِیهِمَا اِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَاِثْمُهُمَآ اَکْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا...).
پس از مدتی آن را هنگام
اقامه نماز حرام کرد و فرمود: (یَا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَةَ وَاَنتُمْ سُکَارَی حَتَّیَ تَعْلَمُواْ مَا تَقُولُونَ...) .
پس از این که عرب‌ها از این عادت کم کم دست برداشتند، به صورت کلی آن را
حرام کرد و فرمود: (یَا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالاَنصَابُ وَالاَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ).
این مراحل
تحریم خمر در حقیقت ترقی از اخفّ به اثقل است.
مورد دیگر از نسخ به بدل اثقل، نسخ جواز مسالمت با
کفار محارب، به
وجوب قتال با آن‌ها در آیه ۲۱۶
سوره بقره است که فرمود: (کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَّکُمْ...).
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «نسخ به بدل اثقل».
