آداب‌الملوک

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

آدابُ الُمُلوک، شرحی فارسی بر فرمان نامه امیرالمؤمنین علی (ع) خطاب به مالک بن حارث بن عبدِیَغوث نخعی معروف به مالک اشتر (ه‌ م) که به هنگام واگذاری حکومت مصر به وی صادر شد.

---

این شرح نوشته میرزا محمدرفیع الحسنی الحسینی الطباطبائی التبریزی (د ۱۳۲۶ق/۱۹۰۸م) ملقب به نایب الصّدر و نظام‌العلماء ، فرزند میرزا علی اصغر مستوفی است.

---

میرزا رفیع که در اندیشه جمع‌آوری نصایح اخلاقی برای حکمرانان و دیگر طبقات مردم بود، نامه علی‌ (ع) به مالک اشتر را وافی به مقصود خویش دانسته و به شرح آن پرداخت.

---

مؤلف عهدنامه (فرمان نامه) را به عبارات کوتاه تحت عنوان «اصل» تقسیم می‌کند و بعد از هر «اصل» ترجمه آن به فارسی و سپس شرح آن را با شواهدی از احادیث ، حکایتهایی از پیشوایان دین و خلفا و پادشاهان ، و‌گاه شعر یا ضرب‌المثل می‌آورد. در این شرح از منابعی چون: اخلاق ناصری ، مجمع‌البحرین ، اخلاق محسنی، زینه‌المجالس ، کشکول شیخ بهایی ، بحارالانوار ، انوار نعمانیه، زهرالرّبیع و جواهر الایقان، استفاده شده، اما در همه جا مرجع ذکر نگردیده‌است.

---

موضوعاتی از قبیل آداب حسنه، آداب ملکداری، قضّیه اولوالامر ، وظایف قاضی ، خراج ، ختم کلام با اشاره‌ای کوتاه به شهادت علی (ع) و مالک اشتر که میرزا رفیع در این کتاب با تفصیل بیشتری به آن‌ها پرداخته‌است. آداب الملوک در ۱۳۲۰ق/۱۹۰۳م در تبریز با چاپ سنگی در ۳۲۳ صفحه (مقدمه و متن ) بدون فهرست منتشر شده‌است.

---

(۱) آقابزرگ، الذّریعه، ۱/۲۹.
(۲) نظام‌العلماء، محمد رفیع، آداب الملوک، تبریز، ۱۳۲۰ق ‌.
(۳) نظام‌العلماء، محمد رفیع، سفرنامه رضوی، تبریز، ۱۳۲۴ق.
(۴) نظام‌العلماء، محمد رفیع، مجالس نظامیّه، تبریز، ۱۳۱۹ق.

---