• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابورافع نضری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



سلام (عبداللّه)
[۱] سیر اعلام النبلاء، ج‌۲، ص‌۱۲.
بن‌ابی الحُقیق معروف به ابورافع نَضَری از بزرگان یهود و دشمن سرسخت اسلام و پیامبر (ص) می‌باشد.




ابورافع، از اشراف یهود بنی‌نضیر
[۳] البدایة و النهایه، ج‌۴، ص‌۶۲‌.
و بازرگان اهل‌ حجاز بود،
[۴] البدایة و النهایه، ج۳، ص‌۱۸۶.
برخی او را قرظی دانسته‌اند،
[۵] سیره ابن‌هشام، ج۲، ص‌۵۵۴‌.
او چون پیامبری از میان غیریهود، برانگیخته شد، حسادت می‌کرد.
[۷] المغازی، ج‌۲، ص‌۶۷۷.‌



هنگامی که اسلام آوردن عبداللّه بن‌سلام را شنید، در حضور او، نبوّت پیامبر را انکار کرد و آن را پادشاهی خواند،
[۸] سیره ابن‌هشام، ج‌۲، ص‌۵۷۱‌.
وی، در اذیّت و آزار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) می‌کوشید،
[۹] البدایة والنهایه، ج‌۴، ص‌۱۱۲.
[۱۰] سیر اعلام‌النبلاء، ج‌۲، ص‌۱۴.
پس از غزوه بنی‌نضیر، در سال چهارم هجری که به اخراجشان از مدینه انجامید، با تنی چند از سران یهود به خیبر رفت
[۱۱] المغازی، ج‌۱، ص‌۳۷۵.
و از سوی مردم استقبال شد.
[۱۲] تاریخ طبری، ج‌۲، ص‌۸۵.‌



ابورافع، در پی انتقام از پیامبر و مسلمانان، با قرار دادن پاداشی بزرگ، به تحریک قریش، غطفان و عرب‌های مشرک اطراف مکّه پرداخت و بدین ترتیب، در شکل‌دهی جنگ بزرگ احزاب نقش‌داشت.
[۱۳] البدایة و النهایه، ج‌۴، ص‌۷۷.
[۱۴] سیره ابن‌هشام، ج‌۳، ص‌۲۱۴.
[۱۵] المغازی، ج‌۱، ص‌۳۹۴.



پس از پیروزی مسلمانان در خندق و خاتمه یافتن مسأله بنی‌قریظه، خزرجیان برای کسب برتری در رقابت با اوسیان
[۱۶] سیره ابن‌هشام، ج‌۳، ص‌۲۷۳؛ اسدالغابة، ج‌۱، ص‌۲۲۶.
که کعب‌بن‌اشرف یهودی را به قتل رسانده بودند،
[۱۷] یعقوبی، ج‌۲، ص‌۷۸.
از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) اجازه کشتن ابورافع (هم پشت کعب برضدّ پیامبر
[۱۸] تاریخ طبری، ج‌۲، ص‌۵۵‌.
) را خواستند
[۱۹] سیره ابن‌هشام، ج۳، ص‌۲۷۳.
[۲۰] تاریخ‌الاسلام، ذهبی، ج۱، ص۳۴۱.
تا با انجام عمل مشابهی، بر رقیب خود برتری یابند.
[۲۱] سیره ابن‌هشام، ج‌۳، ص‌۲۷۴.
[۲۲] اسدالغابه، ج‌۱، ص‌۲۲۶.
حضرت، پنج تن از انصار را به فرماندهی عبدالله‌بن‌عتیک برای کشتن او اعزام کرد،
[۲۳] المغازی، ج‌۱، ص‌۳۹۱.
آنان با حیله وارد قلعه خیبر شده، کمین کردند و شبان‌گاه، به بهانه دادن هدیه به ابورافع، وارد خانه‌اش شده، او را به قتل ‌رساندند،
[۲۴] المغازی، ص‌۳۹۲ ۳۹۴.
[۲۵] پالمنتظم، ج‌۲، ص‌۳۴۲.
یامبر با شنیدن خبر قتل او خشنود شد و به قاتلان وی شادباش گفت.
[۲۶] المغازی، ج‌۱، ص‌۳۹۴



مورّخان، درسال وقوع سریّه عبدالله‌بن‌عتیک که به کشته شدن ابورافع انجامید، اختلاف دارند، طبری، آن را به سال سوم و پیش از اُحد،
[۲۷] تاریخ طبری، ج‌۲، ص‌۵۵‌.
و ابن‌کثیر پس از آن ذکر کرده است،
[۲۸] البدایة و النهایه، ج‌۴، ص‌۸.‌
این گفته را طبری نیز نقل می‌کند؛
[۲۹] تاریخ طبری، ج‌۲، ص‌۵۶‌.
گرچه هر دوی آنان به تفصیل، نظر ابن‌اسحاق را مبنی بر قتل او در سال‌ششم هجری نقل می‌کنند که با داده‌های تاریخی به ویژه با نقش او در جنگ خندق سازگارتر است.
[۳۱] تاریخ طبری، ج‌۲، ص‌۵۶.





۶.۱ - آیه اول

طبری از ابن‌عبّاس نقل کرده که ابورافع، ابن ابی‌الحقیق و دیگران، با گروهی از انصار طرح دوستی ریخته تا آنان را بفریبند و هشدار گروهی از مسلمانان مؤثّر نیفتاد، خداوند با نزول آیه ۲۸ آل‌عمران (لایَتَّخِذِ المُؤمِنونَ الکفِرینَ أولِیاءَ مِن دونِ‌المُؤمِنینَ و مَن یَفعَل ذ لِکَ فَلَیس مِن‌اللّهِ فی شیء إلاّ أن تَتَّقوا مِنهُم تُقةً) مؤمنان را از دوستی با کافران جز در موارد ترس و تقیه برحذر داشت.
[۳۳] جامع‌البیان، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۳۰۹.


۶.۲ - آیه دوم

از عکرمه نقل است که ابورافع و گروهی از یهود با گرفتن رشوه به منظور تغییر صفات پیامبر در تورات به تحریف آن دست می‌زدند که خداوند آیه ۷۷ و ۷۸ آل‌عمران/۳ را نازل،
[۳۵] جامع‌البيان، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۴۳۵.
[۳۶] مجمع البیان، ج‌۲، ص‌۷۷۸؛
و ضمن رسوا کردن آنان، به عذاب دردناک در آخرت تهدیدشان‌کرد، «إنَّ الّذینَ یَشتَرونَ بِعَهدِ اللّهِ و أَیمنِهم ثَمَناً قَلیلا أُولئِکَ لاخَلقَ لَهُم فِی‌الأخِرَةِ و لایُکَلِّمُهُمُ اللّهُ و لایَنظرُ إلَیهِم یَوم القِیمَة و لایُزَکِّیهِم وَ لَهُم عَذابٌ ألیمٌ • و إنَّ مِنهُم لَفَرِیقاً یَلوُونَ ألسِنَتَهُم بِالکِتبِ لِتَحسَبوه مِن الکِتب و ما هوَ مِن الکِتبِ و یَقولونَ هوَ مِن عِندِاللّهِ و ما هوَ مِن عِندِاللّهِ و یَقولونَ عَلی اللّهِ الکَذِبَ و هُم یَعلَمونَ».

۶.۳ - آیه سوم

آیه ۶۵ تا ۶۸ آل‌عمران/۳ درباره گروهی از احبار یهود و نصارای نجران نازل شد که در حضور پیامبر درباره ابراهیم (علیه‌السلام) به نزاع برخاستند، احبار او را یهودی، و‌نصارا، نصرانی‌اش می‌خواندند که خداوند فرمود: او پیش از هر دوی اینان است:«یأهلَ الکتبِ لِمَ تُحاجّونَ فی إبرهیمَ و ما أُنزِلَتِ التَّورةُ والإنجیلُ إلاّ مِن بَعدِه»؛
[۳۸] تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۱، ص۶۹۷‌.
آن‌گاه ابورافع از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) پرسید:آیا می‌خواهی ما تو را عبادت کنیم؛ چنان‌که نصارا، عیسی‌ابن‌مریم را پرستش می‌کنند؟ حضرت‌فرمود:به خدا پناه می‌برم از این‌که به عبادت غیرخدا فرمان دهم، در پی این قضیه، آیات ۷۹ و ۸۰ آل‌عمران نازل شد
[۴۱] مجمع‌البیان، ج‌۲، ص‌۷۸۲.
[۴۲] جامع‌البیان، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۴۴۱.
که پیامبران از فراخوانی دیگران به عبادت خویشتن، فرشتگان و پیامبران دیگر، مبرّا دانسته شدند:«ما‌کان لِبَشر أن یُؤتِیَه اللّهُ الکِتبَ والحُکمَ و النُّبوَّةَ ثُمّ یَقولَ لِلنَّاسِ کونوا عِباداً لی مِن دونِ‌اللّهِ و لکِن کونوا رَبّنِیّین بِما کُنتُم تُعَلِّمونَ الکِتبَ و بِما کُنتم تَدرُسونَ • و لایَأمُرَکم أن تَتَّخِذوا المَلئِکَة و النَّبِیّینَ أرباباً أیأمُرُکُم بِالکُفر بَعدَ إذ أنتم مُسلِمونَ».

۶.۴ - آیه چهارم

طبرسی در ذیل آیه‌های ۱۱۱ و ۱۱۲ آل‌عمران/۳ از مقاتل آورده که سران یهود چون ابورافع، کعب و دیگران، نزد برخی هم‌کیشان پیشین خود مثل عبداللّه‌بن‌سلام و یاران او رفته، آنان را بر اسلام آوردنشان سرزنش کردند که این آیات نازل شد:
[۴۴] مجمع‌البیان، ج‌۲، ص‌۸۱۳‌.
«لَن یَضُرّوکُم إلاّ أَذیً وَ إن یُقتِلوکُم یُوَلّوکم الأدبارَ ثُمّ لایُنصَرونَ • ضرِبَت عَلیهمُ الذِّلَّةُ أینَ ما ثُقِفوا إلاّ بِحبل مِنَ اللّهِ و حَبل مِنَ النّاسِ و باءُو بِغضب مِن اللّهِ و ضُرِبت عَلیهِم المَسکَنَةُ ذ لِکَ بَأنَّهُم کانوا یَکفُرونَ بایتِ اللّهِ وَ یَقتُلونَ الأنبِیاءَ بِغَیر حَقّ ذ لکَ بِما عَصَوا و کانوا یَعتَدونَ = به شما جز آزاری اندک، زیانی نمی‌رسانند، و‌اگر آهنگ کارزار با شما کنند، به شما پشت می‌کنند و آن‌گاه یاری نمی‌یابند، هرجا یافته شوند، دچار خواری‌اند، مگر آن‌که به پناه‌امان خدا و زینهار مردم (مسلمان) روند و سزاوار خشم الهی شدند و دچار ناداری گردیدند، این از آن بود که آیات الهی را انکار می‌کردند و پیامبران را به ناحق می‌کشتند و از آن بود که سرکشی کردند و از حد درگذشتند».

۶.۵ - آیه پنجم

نقل است که مقصود از «یُؤمِنونَ بِالجِبتِ والطَّغوت» در آیه ۵۱ نساء ابورافع و دیگر بزرگان یهودند که بهره‌ای اندک از کتاب آسمانی داشته؛ امّا به جبت و طاغوت روی کرده‌اند، اینان در مواجهه با مشرکان مکّه، دین آنان ( بت‌پرستی ) را برتر از اسلام می‌شناساندند.
[۴۷] مجمع‌البیان، ج‌۳، ص‌۹۳.

به نقل ابن‌عبّاس، اینان همان احبار یهود از جمله ابورافع هستند که جنگ احزاب را با تحریک قریش، غطفان و بنی‌قریظه راه انداختند؛ همانان‌که نزد قریش آمده، دینشان را هدایت یافته‌تر از دین محمد نشان دادند که خداوند این آیه و چهار آیه بعدی را درباره آنان نازل فرمود.
[۴۸] جامع‌البیان، مج‌۴، ج‌۵‌، ص‌۱۸۸.
[۴۹] جامع‌البیان، مج ۱۱، ج‌۲۱، ص‌۱۵۶.



اسدالغابة فی معرفة الصحابه.
البدایة و النهایه.
تاریخ الاسلام، ذهبی.
تاریخ الامم و الملوک، طبری.
تاریخ الیعقوبی.
جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن.
الجامع لأحکام‌القرآن، قرطبی.
الدرّالمنثور فی‌التفسیر بالمأثور.
دلائل‌النّبوه، بیهقی.
سیر اعلام‌النبلاء.
السیرة النبویّة، ابن‌هشام.
الطبقات الکبری.
مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن.
المغازی.
المنتظم.


۱. سیر اعلام النبلاء، ج‌۲، ص‌۱۲.
۲. الطبقات، ج‌۲، ص‌۷۰.    
۳. البدایة و النهایه، ج‌۴، ص‌۶۲‌.
۴. البدایة و النهایه، ج۳، ص‌۱۸۶.
۵. سیره ابن‌هشام، ج۲، ص‌۵۵۴‌.
۶. الدرّالمنثور، ج‌۲، ص‌۲۵۰.    
۷. المغازی، ج‌۲، ص‌۶۷۷.‌
۸. سیره ابن‌هشام، ج‌۲، ص‌۵۷۱‌.
۹. البدایة والنهایه، ج‌۴، ص‌۱۱۲.
۱۰. سیر اعلام‌النبلاء، ج‌۲، ص‌۱۴.
۱۱. المغازی، ج‌۱، ص‌۳۷۵.
۱۲. تاریخ طبری، ج‌۲، ص‌۸۵.‌
۱۳. البدایة و النهایه، ج‌۴، ص‌۷۷.
۱۴. سیره ابن‌هشام، ج‌۳، ص‌۲۱۴.
۱۵. المغازی، ج‌۱، ص‌۳۹۴.
۱۶. سیره ابن‌هشام، ج‌۳، ص‌۲۷۳؛ اسدالغابة، ج‌۱، ص‌۲۲۶.
۱۷. یعقوبی، ج‌۲، ص‌۷۸.
۱۸. تاریخ طبری، ج‌۲، ص‌۵۵‌.
۱۹. سیره ابن‌هشام، ج۳، ص‌۲۷۳.
۲۰. تاریخ‌الاسلام، ذهبی، ج۱، ص۳۴۱.
۲۱. سیره ابن‌هشام، ج‌۳، ص‌۲۷۴.
۲۲. اسدالغابه، ج‌۱، ص‌۲۲۶.
۲۳. المغازی، ج‌۱، ص‌۳۹۱.
۲۴. المغازی، ص‌۳۹۲ ۳۹۴.
۲۵. پالمنتظم، ج‌۲، ص‌۳۴۲.
۲۶. المغازی، ج‌۱، ص‌۳۹۴
۲۷. تاریخ طبری، ج‌۲، ص‌۵۵‌.
۲۸. البدایة و النهایه، ج‌۴، ص‌۸.‌
۲۹. تاریخ طبری، ج‌۲، ص‌۵۶‌.
۳۰. الطبقات، ج‌۲، ص‌۷۰.    
۳۱. تاریخ طبری، ج‌۲، ص‌۵۶.
۳۲. آل‌عمران/سوره۳، آیه۲۸.    
۳۳. جامع‌البیان، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۳۰۹.
۳۴. آل‌عمران/سوره۳، آیه۷۷-۷۸.    
۳۵. جامع‌البيان، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۴۳۵.
۳۶. مجمع البیان، ج‌۲، ص‌۷۷۸؛
۳۷. الدرّالمنثور، ج‌۲، ص‌۲۴۵ - ۲۴۶.    
۳۸. تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۱، ص۶۹۷‌.
۳۹. دلائل‌النّبوه، ج‌۵‌، ص‌۳۸۴.    
۴۰. آل‌عمران/سوره۳، آیه۷۹-۸۰.    
۴۱. مجمع‌البیان، ج‌۲، ص‌۷۸۲.
۴۲. جامع‌البیان، مج‌۳، ج‌۳، ص‌۴۴۱.
۴۳. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۱۱-۱۱۲.    
۴۴. مجمع‌البیان، ج‌۲، ص‌۸۱۳‌.
۴۵. قرطبی، ج‌۴، ص‌۱۱۲.    
۴۶. نساء/سوره۴، آیه۵۱.    
۴۷. مجمع‌البیان، ج‌۳، ص‌۹۳.
۴۸. جامع‌البیان، مج‌۴، ج‌۵‌، ص‌۱۸۸.
۴۹. جامع‌البیان، مج ۱۱، ج‌۲۱، ص‌۱۵۶.



دایرة المعارف قرآن کریم-برگرفته از مقاله ابورافع نضری.    



جعبه ابزار