ادراک
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ادراک در دو معنای رسیدن به چیزی و
رسیدن چیزی به کار رفته است. از آن به مناسبت در باب‌های
طهارت،
صلات،
زکات،
حج،
مزارعه و
صید و
ذباحه سخن رفته است.
ادراک به معنای نخست شامل موارد زیر است:
جواز
تیمّم به علت تنگی
وقت، مشروط به این است که اگر
وضو بگیرد، حتی یک
رکعت از
نماز را نیز در وقت
درک نکند.
ادراک
وقت نماز به اندازۀ یک رکعت با شرایط آن، همانند ادراک تمام وقت نسبت به همۀ
رکعات است. از این رو، اگر کسی به اندازۀ خواندن پنج رکعت پیش از
غروب شرعی یا پیش از پایان وقت
نماز عشا، وقت را درک کند، باید در صورت نخست، [[|نماز ظهر]] و
عصر و در صورت دوم،
نماز مغرب و عشا را به نیّت
ادا بخواند.
به قول مشهور، رسیدن به
امام جماعت و اقتدا کردن به او حتی در
رکوع، ادراک یک رکعت محسوب می‌شود.
همچنین به قول مشهور، اگر کسی به رکوع رکعت دوم
امام در
نماز جمعه برسد، نماز جمعه را درک کرده است و باید رکعت دوم را خودش بخواند.
به قول مشهور، اگر
مأموم پس از رکوع نخست رکعت اول یا رکعت دوم به
نماز آیات برسد، نمی تواند در آن رکعت به امام اقتدا کند و در صورت رسیدن پس از رکوع نخست رکعت اول، باید صبر کند تا امام وارد رکعت دوم شود و آن‌گاه اقتدا نماید.
ادراک فضیلت
نماز جماعت، با درک حتی یک
سجده از دو سجدۀ رکعت پایانی نماز یا ادراک
تشهّد آن، تحقّق می‌یابد. شخص در این صورت باید
نیّت کند و
تکبیر بگوید و با امام به سجده برود و تشهّد و
سلام بگوید. آن‌گاه نماز خود را در صورت درک تشهّد، بدون نیّت و تکبیر جدید بخواند و در صورت ادراک سجده، در احتیاج به نیّت و تکبیر جدید، اختلاف است.
ملاک وجوب
زکات فطره ادراک غروب شب
عید فطر است. بنابراین، اگر
کافر قبل از غروب شب عید فطر
مسلمان شود، زکات فطره بر وی
واجب می‌گردد.
وقوف در
عرفات و
مشعر الحرام، از افعال واجب
حج است که هر یک دارای دو وقت اختیاری و اضطراری است. حج کسی که هیچ یک از دو وقوف را در هیچ یک از دو وقت درک نکند، باطل است.
شرط
حلیّت حیوانی که با
سگ شکاری یا ابزاری مانند
تفنگ شکار شده، این است که
شکارچی به
حیوان در حالی که
زنده است، نرسد. در صورت رسیدن به حیوان در این حالت، حیوان تنها با
تذکیه حلال می‌شود.
ادراک به معنای دوم با اضافه به
ثمره به معنای رسیدن
محصول به کار رفته است.
هرگاه شخص در چند محل دور از هم،
کشاورزی داشته باشد و محصول یک محل پیش از محصول محل دیگر برسد، همۀ ثمره‌ها به هم ضمیمه می‌شود و در باب
زکات حکم یک محصول را دارد. از این رو، در صورتی که محصول زودتر رسیده، به اندازۀ نصاب نباشد، اخراج زکات هنگامی واجب می‌شود که بقیّه محصول برسد و
نصاب کامل شود.
در
عقد مزارعه، تعیین مدّت باید به اندازه‌ای باشد که در آن زمان، محصول برسد. از این رو، مدّت کمی که محصول در آن نمی‌رسد، کافی نیست.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۳۴۹.
