• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اسامی و صفات قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



نام‌ها و اوصاف قرآن در قرآن و روایات .



قرآن مهم‌ترین معجزه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و آخرین کتاب آسمانی، نزد مسلمانان اهمیت و احترام بی‌نظیری دارد؛ از این رو، برای اشاره به این کتاب الهی ، از نام‌ها، القاب و صفات متعددی استفاده شده است.


مفسر بزرگ قرن ششم، جمال الدین ابو الفتوح رازی ، در مقدمه تفسیر خود ۴۳ نام برای قرآن آورده است که بیشتر جنبه وصفی دارد. طبرسی در مجمع البیان به نام‌های:«قرآن»، « فرقان »، «کتاب» و « ذکر » اکتفا کرده است. بدر الدین زرکشی نقل می‌کند که حرالی کتابی در این زمینه نوشته و بیش از نود اسم یا وصف برای قرآن یاد آورشده است. از قاضی ابو المعالی عزیزی بن عبدالملک نیز ۵۵ نام و عنوان برای قرآن نقل کرده است که ۴۳ نام آن با فهرست ابو الفتوح رازی مشترک است. فیروزآبادی در بصائر ذوی التمییز ادعا می‌کند که برای قرآن صد اسم در قرآن کریم آمده و ۹۴ اسم را ذکر می‌کند.

۲.۱ - شرح اسامی قرآن

آن عده از اسامی و صفات قرآن که از کتاب‌های مذکور به دست می‌آید به شرح ذیل است:
۱. آیات :؛ ۲. اثاره :؛ ۳. احسن الحدیث :؛ ۴. امام ؛ ۵. امر :؛ ۶. انزال ؛ ۷. ایمان :؛ ۸. بالغة :؛ ۹. برهان :؛ ۱۰. بشری :؛ ۱۱. بشیر :؛ ۱۲. بصائر : ۱۳. بلاغ :؛ ۱۴. بیان :؛ ۱۵. بینات :؛ ۱۶. بینه :؛ ۱۷. تبیان :؛ ۱۸. تبصره :؛ ۱۹. تذکره : ؛ ۲۰. تصدیق :؛ ۲۱. تفسیر :؛ ۲۲. تفصیل : ؛ ۲۳. تنزیل :، ؛ ۲۴. ثقیل :؛ ۲۵. حبل :؛ ۲۶. حجة :؛ ۲۷. حدیث :،، ؛ ۲۸. حق :؛ ۲۹. حکم :؛ ۳۰. حکمت :؛ ۳۱. حکیم :؛ ۳۲. حبل:؛ ۳۳. خیر :؛ ۳۴. ذکر : ؛ ۳۵. ذکری:؛ ۳۶. رحمة :؛ ۳۷. رسالة ؛
۳۸. روح :؛ ۳۹. سراج :؛ ۴۰. شفاء :؛ ۴۱. صحف ؛ ۴۲. صدق ؛ ۴۳. صراط مستقیم :؛ ۴۴. عجب :؛ ۴۵. عدل :؛ ۴۶. عربی:؛ ۴۷. العروة الوثقی ، ؛ ۴۸. عزیز :؛ ۴۹. عصمت :؛ ۵۰. عظیم :؛ ۵۱. علم :؛ ۵۲. علی :؛ ۵۳. غیب ؛ ۵۴. فرقان ؛ ۵۵. فصل:؛ ۵۶. فضل ؛ ۵۷. قرآن:؛ ۵۸. قسط :؛ ۵۹. قصص :؛ ۶۰. قول:؛ ۶۱. قیل:؛ ۶۲. قیم:؛ ۶۳. قیمة :؛ ۶۴. کتاب:، ؛ ۶۵. کریم :؛ ۶۶. کلام:؛ ۶۷. کلمات:؛ ۶۸. کلمه:؛ ۶۹. کوثر :؛ ۷۰. ماء:؛ ۷۱. مبارک:؛ ۷۲. مبشر:؛ ۷۳. مبین:؛ ۷۴. متشابه :؛ ۷۵. متلو:؛ ۷۶. مثانی:؛ ۷۷. مثبت:؛ ۷۸. مثل :؛ ۷۹. مجید :، ؛ ۸۰. محکمة:؛ ۸۱. مرتل :؛ ۸۲. مرفوع:؛ ۸۳. مسطور :؛ ۸۴. مصدق:؛ ۸۵. مطهر :؛ ۸۶. مفصل:؛ ۸۷. مقروء:؛ ۸۸. مکرم :؛ ۸۹. منزل؛ ۹۰. منیر :؛ ۹۱. موعظه :؛ ۹۲. مهیمن:؛ ۹۳. نبا :؛ ۹۴. نذیر :؛ ۹۵. نجوم ؛ ۹۶. نعمت :؛ ۹۷. نور :؛ ۹۸. وحی :؛ ۹۹. هادی :؛ ۱۰۰. هدی :.


در این فرهنگنامه برای بسیاری از اسماء و صفات مذکور، به صورت مستقل، شرح مختصری آمده است. در تعیین این مطلب که کدام یک از این واژه‌ها از حالت وصفی بیرون آمده و (به سبب کثرت استعمال) به صورت اسم علم برای قرآن در آمده است، نمی‌توان اظهارنظر قطعی کرد؛ گرچه می‌توان اطمینان داشت برخی واژه‌ها حالت وصفی خود را حفظ کرده، اسم علم برای قرآن نشده‌اند؛ از این رو، در اصطلاحنامه، اصطلاح «اسامی و صفات قرآن» به همین صورت مرکب، برای تمام موارد اعم از این که اسم یا صفت قرآن باشد، به کار رفته است.
[۱۱۷] حجتی، محمد باقر، ۱۳۱۱ -، پژوهشی درتاریخ قرآن کریم، ص۲۳.
[۱۲۱] ابو الفتوح رازی، حسین بن علی، ۴۷۰؟ -۵۵۴؟ ق، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص(-۵مقدمه).
[۱۲۲] طبرسی، فضل بن حسن، ۴۶۸ - ۵۴۸ق، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص(-۱۴مقدمه).



۱. بقرة/سوره۲، آیه۲۵۲.    .
۲. احقاف/سوره۴۶، آیه۴.    .
۳. زمر/سوره۳۹، آیه۲۳.    .
۴. اسراء/سوره۱۷، آیه۷۱.    .
۵. طلاق/سوره۶۵، آیه۵.    .
۶. نساء/سوره۴، آیه۱۷۴.    .
۷. آل عمران/سوره۳، آیه۱۹۳.    .
۸. قمر/سوره۵۴، آیه۵.    .
۹. نساء/سوره۴، آیه۱۷۴.    .
۱۰. نمل/سوره۲۷، آیه۲.    .
۱۱. فصلت/سوره۴۱، آیه۳-۴.    .
۱۲. جاثیة/سوره۴۵، آیه۲۰.    .
۱۳. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۵۲.    .
۱۴. آل عمران/سوره۳، آیه۱۳۸.    .
۱۵. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۹.    .
۱۶. انعام/سوره۶، آیه۱۵۷.    .
۱۷. نحل/سوره۱۶، آیه۸۹.    .
۱۸. ق/سوره۵۰، آیه۸.    .
۱۹. مزمل/سوره۷۳، آیه۱۹.    .
۲۰. حاقة/سوره۶۹، آیه۴۸.    .
۲۱. یونس/سوره۱۰، آیه۳۷.    .
۲۲. فرقان/سوره۲۵، آیه۳۳.    .
۲۳. انعام/سوره۶، آیه۱۵۴.    .
۲۴. اعراف/سوره۷، آیه۱۴۵.    .
۲۵. اسراء/سوره۱۷، آیه۱۰۶.    .
۲۶. انسان/سوره۷۶، آیه۲۳.    .
۲۷. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹۲.    .
۲۸. مزمل/سوره۷۳، آیه۵.    .
۲۹. آل عمران/سوره۳، آیه۱۰۳.    .
۳۰. انعام/سوره۶، آیه۱۴۹.    .
۳۱. طور/سوره۵۲، آیه۳۴.    .
۳۲. نجم/سوره۵۳، آیه۵۹-۶۰.    .
۳۳. کهف/سوره۱۸، آیه۶.    .
۳۴. زمر/سوره۳۹، آیه۲۳.    .
۳۵. حاقة/سوره۶۹، آیه۵۱.    .
۳۶. رعد/سوره۱۳، آیه۳۷.    .
۳۷. احزاب/سوره۳۳، آیه۳۴.    .
۳۸. آل عمران/سوره۳، آیه۵۸.    .
۳۹. آل عمران/سوره۳، آیه۱۰۳.    .
۴۰. نحل/سوره۱۶، آیه۳۰.    .
۴۱. قمر/سوره۵۴، آیه۱۷.    .
۴۲. فصلت/سوره۴۱، آیه۴۱.    .
۴۳. هود/سوره۱۱، آیه۱۲۰.    .
۴۴. نمل/سوره۲۷، آیه۷۷.    .
۴۵. مائدة/سوره۵، آیه۶۷.    .
۴۶. شوری/سوره۴۲، آیه۵۲.    .
۴۷. احزاب/سوره۳۳، آیه۴۶.    .
۴۸. فصلت/سوره۴۱، آیه۴۴.    .
۴۹. عبس/سوره۸۰، آیه۱۳.    .
۵۰. زمر/سوره۳۹، آیه۳۳.    .
۵۱. حمد/سوره۱، آیه۶.    .
۵۲. جن/سوره۷۲، آیه۱.    .
۵۳. انعام/سوره۶، آیه۱۱۵.    .
۵۴. زمر/سوره۳۹، آیه۲۸.    .
۵۵. بقرة/سوره۲، آیه۲۵۶.    .
۵۶. لقمان/سوره۳۱، آیه۲۲.    .
۵۷. فصلت/سوره۴۱، آیه۴۱.    .
۵۸. آل عمران/سوره۳، آیه۱۰۳.    .
۵۹. حجر/سوره۱۵، آیه۸۷.    .
۶۰. رعد/سوره۱۳، آیه۳۷.    .
۶۱. زخرف/سوره۴۳، آیه۴.    .
۶۲. بقرة/سوره۲، آیه۳.    .
۶۳. آل عمران/سوره۳، آیه۳۴.    .
۶۴. انفال/سوره۸، آیه۲۹.    
۶۵. فرقان/سوره۲۵، آیه۱.    .
۶۶. طارق/سوره۸۶، آیه۱۳.    .
۶۷. یونس/سوره۱۰، آیه۵۸.    .
۶۸. قیامة/سوره۷۵، آیه۱۷-۱۸.    .
۶۹. مائدة/سوره۵، آیه۴۲.    .
۷۰. یوسف/سوره۱۲، آیه۳.    .
۷۱. قصص/سوره۲۸، آیه۵۱.    .
۷۲. نساء/سوره۴، آیه۱۲۲.    .
۷۳. کهف/سوره۱۸، آیه۱-۲.    .
۷۴. بینة/سوره۹۸، آیه۳.    .
۷۵. نساء/سوره۴، آیه۲۹.    .
۷۶. فاطر/سوره۳۵، آیه۱۰۵.    .
۷۷. بقرة/سوره۲، آیه۲.    .
۷۸. واقعة/سوره۵۶، آیه۷۷.    .
۷۹. توبة/سوره۹، آیه۶.    .
۸۰. لقمان/سوره۳۱، آیه۲۷.    .
۸۱. انعام/سوره۶، آیه۱۱۵.    .
۸۲. کوثر/سوره۱۰۸، آیه۱.    .
۸۳. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۱۸.    .
۸۴. انبیاء/سوره۲۱، آیه۵۰.    .
۸۵. کهف/سوره۱۸، آیه۲.    .
۸۶. یوسف/سوره۱۲، آیه۱.    .
۸۷. زمر/سوره۳۹، آیه۲۳.    .
۸۸. بقرة/سوره۲، آیه۱۲۱.    .
۸۹. زمر/سوره۳۹، آیه۲۳.    .
۹۰. هود/سوره۱۱، آیه۱۲۰.    .
۹۱. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۲۴.    .
۹۲. ق/سوره۵۰، آیه۱.    .
۹۳. فرقان/سوره۲۵، آیه۴۸.    .
۹۴. لقمان/سوره۳۱، آیه۱۰.    .
۹۵. محمد/سوره۴۷، آیه۲۰.    .
۹۶. مزمل/سوره۷۳، آیه۴.    .
۹۷. عبس/سوره۸۰، آیه۱۴.    .
۹۸. طور/سوره۵۲، آیه۲.    .
۹۹. انعام/سوره۶، آیه۹۲.    .
۱۰۰. عبس/سوره۸۰، آیه۱۴.    .
۱۰۱. انعام/سوره۶، آیه۱۴.    .
۱۰۲. اسراء/سوره۱۷، آیه۱۰۶.    .
۱۰۳. عبس/سوره۸۰، آیه۱۳.    .
۱۰۴. انعام/سوره۶، آیه۱۱۴.    .
۱۰۵. احزاب/سوره۳۳، آیه۴۶.    .
۱۰۶. یونس/سوره۱۰، آیه۵۷.    .
۱۰۷. مائدة/سوره۵، آیه۴۸.    .
۱۰۸. نبا/سوره۷۸، آیه۱-۲.    .
۱۰۹. فصلت/سوره۴۱، آیه۴.    .
۱۱۰. واقعة/سوره۵۶، آیه۷۵.    .
۱۱۱. ضحی/سوره۹۳، آیه۱۱.    .
۱۱۲. اعراف/سوره۷، آیه۱۵۷.    .
۱۱۳. انبیاء/سوره۲۱، آیه۴۵.    .
۱۱۴. جن/سوره۷۲، آیه۱-۲.    .
۱۱۵. بقرة/سوره۲، آیه۲.    .
۱۱۶. فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، ج۱، ص(۸۸-۹۶).    
۱۱۷. حجتی، محمد باقر، ۱۳۱۱ -، پژوهشی درتاریخ قرآن کریم، ص۲۳.
۱۱۸. غزالی، محمد بن محمد، ۴۵۰ - ۵۰۵ق، جواهر القرآن، ص۴۸.    
۱۱۹. زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۱، ص(۲۷۳-۲۷۶).    
۱۲۰. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص(۱۷۸-۱۸۲).    
۱۲۱. ابو الفتوح رازی، حسین بن علی، ۴۷۰؟ -۵۵۴؟ ق، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص(-۵مقدمه).
۱۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، ۴۶۸ - ۵۴۸ق، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص(-۱۴مقدمه).



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اسامی و صفات قرآن».    



جعبه ابزار