امر به معروف (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به هر کاری که عقلا یا شرعا نیکو شناخته شود،
معروف می‌گویند
و امر به معروف، فرمان دادن دیگران به کار و گفتار نیک است. در این مدخل از جملاتی مانند «الآمرون بالمعروف»، «یامرهم بالمعروف» و... استفاده شده است.
از آثار امر به معروف همراه
ایمان به
خدا طبق
آیه شریفه ۱۱۴
سوره آل عمران قرار گرفتن در زمره
صالحان است.
يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَأُوْلَئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ «به
خدا و
روز قیامت ایمان دارند و به کار پسندیده فرمان می‌دهند و از کار ناپسند باز می‌دارند و در کارهای نیک شتاب می‌کنند و آنان از شایستگانند».
شان نزول این آیه و آیه قبل در
تفسیر نمونه چنین آمده است:
گویند هنگامى که
عبد الله بن سلام که از دانشمندان یهود بود با جمع دیگرى از آنها
اسلام آوردند
یهودیان و مخصوصا بزرگان آنها از این حادثه بسیار ناراحت شدند، و در صدد بر آمدند که آنها را متهم به
شرارت سازند تا در انظار یهودیان ، پست جلوه کنند، و عمل آنها سرمشقى براى دیگران نشود، لذا علماى یهود این شعار را در میان آنها پخش کردند که تنها جمعى از اشرار ما به اسلام گرویده اند! اگر آنها افراد درستى بودند آئین نیاکان خود را ترک نمى گفتن ملت یهود
خیانت نمى کردند، آیات فوق نازل شد و از این دسته دفاع کرد.
به فرموده قرآن کریم امر به معروف، زمینه قرار گرفتن
انسان در زمره مؤمنان است:
التَّئبُونَ الْعَبِدُونَ الحْمِدُونَ السئحُونَ الرَّکعُونَ السجِدُونَ الاَمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنکرِ وَ الحْفِظونَ لحِدُودِ اللَّهِ وَ بَشرِ الْمُؤْمِنِینَ . «(آن مؤمنان) همان
توبه کنندگان پرستندگان سپاسگزاران
روزه داران
رکوع کنندگان
سجده کنندگان وادارندگان به کارهای پسندیده بازدارندگان از کارهای ناپسند و پاسداران مقررات خدایند و مؤمنان را بشارت ده».
تفسیر نمونه بیان می دارد که: پس از ذکر صفات نه گانه در این آیه، خداوند بار دیگر چنین مؤمنان راستین و تربیت یافتگان مکتب
ایمان و عمل را
تشویق مى کند، و به پیامبرش مى گوید (این مؤ منان را
بشارت ده ) (و بشر المؤمنین ).
و از آنجا که متعلق بشارت ذکر نشده و یا به تعبیر دیگر بشارت بطور مطلق آمده است ، مفهوم وسیعى را مى فهماند که هر خیر و
سعادتى را در بر مى گیرد، یعنى آنها را به هر خیر و هر سعادت و هر گونه
افتخار بشارت ده
از آیات ۴۰تا ۴۱
سوره حج چنین برداشت می شود که برخورداری جامعه اسلامی از حمایت و
نصرت خدا ، در گرو اعمال خیری چون
نماز و
امر به معروف است:
... ولینصرن الله من ینصره... «همان کسانی که بناحق از خانه هایشان بیرون رانده شدند (آنها گناهی نداشتند) جز اینکه می‌گفتند
پروردگار ما خداست و اگر
خدا بعضی از مردم را با بعض دیگر دفع نمی‌کرد
صومعه‌ها و
کلیساها و
کنیسه‌ها و
مساجدی که نام خدا در آنها بسیار برده می‌شود سخت ویران می‌شد و قطعا خدا به کسی که (
دین ) او را یاری می‌کند یاری می‌دهد چرا که خدا سخت نیرومند شکست ناپذیر است»
الذین ان مکنهم فی الارض اقاموا الصلوة وءاتوا الزکوة وامروا بالمعروف.... «همان کسانی که چون در زمین به آنان توانایی دهیم نماز برپا می‌دارند و
زکات می‌دهند و به کارهای پسندیده وامی دارند و از کارهای ناپسند باز می‌دارند و فرجام همه کارها از آن خداست»
قران کریم در سوره آل عمران امر به معروف را از جمله ملاک‌های برتری امت اسلامی می شمارد:
کنتم خیر امة اخرجت للناس تامرون بالمعروف.... «شما بهترین امتی هستید که برای مردم پدیدار شده‌اید به کار پسندیده فرمان می‌دهید و از کار ناپسند بازمی دارید و به
خدا ایمان دارید و اگر
اهل کتاب ایمان آورده بودند قطعا برایشان بهتر بود برخی از آنان مؤمنند و (لی) بیشترشان نافرمانند»
امر به معروف، سبب خیر، خوبی و نیکی‌ها است:
لا خیر فی کثیر من نجواهم الا من امر بصدقة او معروف او اصلـح بین الناس.... «در بسیاری از رازگوییهای ایشان خیری نیست مگر کسی که (بدین وسیله) به
صدقه یا کار پسندیده یا سازشی میان مردم فرمان دهد و هر کس برای
طلب خشنودی خدا چنین کند به زودی او را
پاداش بزرگی خواهیم داد»
تفسیر نمونه در ظاهر استثناى می فرماید: ( الا من امر بصدقه او معروف ) این است که استثنائى منقطع باشد. (یعنى مستثناء قبل از
استثناء داخل در جمعیت مستثناء نبوده ) در نتیجه کلمه ( الا ) معناى ( لیکن ) را مى دهد، و معناى
آیه چنین مى شود: ( هیچ خیرى در سخنان بیخ گوشى آنان نیست ، و لیکن کسى که امر به صدقه یا معروف یا اصلاح بین مردم مى کند، در این امر کردنش خیر هست) .
امر به معروف، زمینه ساز جلب رحمت الهی است:
والمؤمنون والمؤمنـت بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف... اولـئک سیرحمهم الله.... «ای کسانی که
ایمان آورده‌اید (در برابر
دشمن) آماده باشید (
اسلحه خود را برگیرید) و گروه گروه (به
جهاد ) بیرون روید یا به طور جمعی روانه شوید»
رستگاری، از آثار خیرخواهی و امر به معروف است:
ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر ویامرون بالمعروف... واولـئک هم المفلحون. «و باید از میان شما گروهی (مردم را) به نیکی دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتی بازدارند و آنان همان رستگارانند»
ان الله اشتری من المؤمنین انفسهم وامولهم بان لهم الجنة یقـتلون فی سبیل الله فیقتلون ویقتلون فاستبشروا ببیعکم الذی بایعتم به و ذلک هو الفوز العظیم.... «در حقیقت خدا از مؤمنان جان و مالشان را به (بهای) اینکه
بهشت برای آنان باشد خریده است همان کسانی که در راه
خدا می‌جنگند و می‌کشند و کشته می‌شوند (این) به عنوان
وعده حقی در
تورات و
انجیل و
قرآن بر عهده اوست و چه کسی از
خدا به
عهد خویش وفادارتر است پس به این معامله‌ای که با او کرده‌اید شادمان باشید و این همان کامیابی بزرگ است».
.. الامرون بالمعروف. « (آن مؤمنان) همان
توبه کنندگان پرستندگان سپاسگزاران روزه داران
رکوع کنندگان
سجده کنندگان وادارندگان به کارهای پسندیده بازدارندگان از کارهای ناپسند و پاسداران مقررات خدایند و مؤمنان را بشارت ده»
تفسیر نمونه می فرمایید آیه۱۰۴ سوره
آل عمران اشاره به مساءله (امر به معروف ) و (نهى از منکر) شده که در حقیقت یک پوشش اجتماعى براى محافظت جمعیت است ، زیرا اگر مساءله امر به معروف و نهى از منکر در میان نباشد عوامل مختلفى که
دشمن بقاى (وحدت اجتماعى ) هستند، همچون
موریانه از درون ، ریشه هاى
اجتماع را مى خورند، و آن را از هم متلاشى مى سازند، بنابراین حفظ
وحدت اجتماعى بدون نظارت عمومى ممکن نیست !.
لذا امر به معروف، زمینه ساز عدم بروز اختلاف است:
ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر ویامرون بالمعروف وینهون عن المنکر... «و باید از میان شما گروهی (مردم را) به نیکی
دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتی بازدارند و آنان همان رستگارانند»
ولاتکونوا کالذین تفرقوا واختلفوا من بعد ما جآءهم البینـت... «و چون کسانی مباشید که پس از آنکه دلایل آشکار برایشان آمد پراکنده شدند و با هم اختلاف پیدا کردند و برای آنان عذابی سهمگین است»
(جمله «لاتکونوا...» می‌تواند برای بیان نتیجه
آیه یاد شده باشد.)
امر به معروف امت
مؤمن ، زمینه حفظ آنان از شکست در برابر هجوم دشمنان است:
کنتم خیر امة اخرجت للناس تامرون بالمعروف... «شما بهترین امتی هستید که برای مردم پدیدار شده‌اید به کار پسندیده فرمان می‌دهید و از کار ناپسند بازمی دارید و به
خدا ایمان دارید و اگر
اهل کتاب ایمان آورده بودند قطعا برایشان بهتر بود برخی از آنان مؤمنند و (لی) بیشترشان نافرمانند»
لن یضروکم الا اذی وان یقـتلوکم یولوکم الادبار ثم لاینصرون «جز آزاری (اندک) هرگز به شما زیانی نخواهند رسانید و اگر با شما بجنگند به شما پشت نمایند سپس یاری نیابند.»
آثار امر به معروف ،
آمران به معروف ،
اهمیت امر به معروف .
قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «».
