انتقام از فاسقان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فرعون مجلس عظیمی از سرشناسان مملکت تشکیل داد و با صدائی رسا و بلند همه را مخاطب ساخته و سعی کرد تا با به رخ کشیدن
قدرت و ثروت خویش، تأثیر عمیقی را که
حضرت موسی علیه السلام بر مردم
مصر گذاشته بود را کمرنگ کند، هر چند خود به بی اعتباری این ارزشها کم و بیش توجه داشت، ولی چون مردم آن زمان مردمی
فاسق بودند، فرعون با
استخفاف عقولشان، آنها را وادار به پیروی از خود ساخته بود، و در نهایت به
انتقام خداوند گرفتار آمده و به همراه ارزشهای پوچالی خویش در
رود نیل غرق شدند.
خداوند از فاسقان با عذاب کردن آنان
انتقام می گیرد:
«ونادی فرعون فی قومه قال یـقوم الیس لی ملک مصر وهـذه الانهـر تجری من تحتی افلاتبصرون• فاستخف قومه فاطاعوه انهم کانوا قوما فـسقین• فلما ءاسفونا انتقمنا منهم فاغرقنـهم اجمعین» فرعون در میان قوم خود ندا داد و گفت: ای قوم من! آیا حکومت
مصر از آن من نیست، و این نهرها تحت فرمان من جریان ندارد؟ آیا نمی‌بینید؟! • او قوم خود را تحمیق کرد و از وی
اطاعت کردند• اما هنگامی که ما را به خشم آوردند از آنها انتقام گرفتیم و همه را غرق کردیم.
منطق موسی از یکسو، و معجزات گوناگونش از سوئی دیگر، و بلاهائی که بر سر مردم مصر فرود آمد و به
برکت دعای موسی علیه السلام برطرف شد از سوی سوم تأثیر عمیقی در محیط گذاشت، و افکار توده‌های مردم را نسبت به فرعون متزلزل ساخت و تمام
نظام مذهبی و اجتماعی آنها را زیر سؤ ال برد.
اینجا بود که فرعون با
سفسطه بازی و مغلطه کاری می‌خواست جلو نفوذ
موسی علیه السلام را در افکار مردم مصر بگیرد، دست به دامن ارزشهای پستی می‌زند که بر آن محیط حاکم بود، و خود را با این ارزشها با موسی مقایسه می‌کند تا برتری خویش را به ثبوت رساند، چنانکه
قرآن در آیات مورد بحث می‌گوید: فرعون در میان قوم خود ندا داد که‌ای قوم من! آیا حکومت سرزمین پهناور مصر از آن من نیست؟ و این نهرهای عظیم تحت فرمان من قرار ندارد؟ و از
قصر و مزارع و باغهای من نمی‌گذرد؟ آیا نمی‌بینید؟ ولی موسی چه دارد؟ هیچ، یک
عصا و یک لباس پشمینه! آیا شخصیت از آن او است یا از آن من؟ آیا او سخن حق می‌گوید یا من می‌گویم؟ چشمهای خود را باز کنید و درست مطلب را بنگرید.
و به این ترتیب فرعون ارزشهای قلابی را به چشم مردم مصر کشید، و همانند
بت پرستان
عصر جاهلیت در برابر
پیغمبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم مال و مقام را ارزشهای واقعی انسانی گرفت.
در این جمله (ونادی فرعون فی قومه قال...) با آوردن کلمه «قال» جمله بعد را از ما قبل جدا کرد، چون جمله بعد به منزله جواب از سؤالى تقدیرى است . بعد از آنکه فرمود فرعون در میان قوم خود
ندا کرد کأنه کسى پرسیده : چه گفت ؟ فرمود: «قال یا قوم ...».
و معناى اینکه فرمود «و هذه الانهار تجرى من تحتى» این است که این نهرها از تحت قصرم و یا از زیر و دامنه بستانم که قصرم در آن است جارى است که به
احتمال دوم قصرش در آن باغ و در نقطه مرتفعى قرار داشته ، و بنایى بلند بوده است . و جمله مذکور حال از ما قبل است ، و نیز
عطف است بر «ملک مصر» و جمله «تجرى من تحتى»حال است از «انهار» و منظور از «انهار» شعبه هاى رود نیل است .
و جمله «افلا تبصرون» در معناى تکرار کردن
استفهام سابق است که فرعون مى پرسید «الیس لى ملک مصر...» .
تعبیر به نادی (ندا داد) نشان می‌دهد که فرعون مجلس عظیمی از سرشناسان مملکت تشکیل داد و با صدائی رسا و بلند همه را
مخاطب ساخته و این جمله‌ها را بازگو نمود، یا اینکه
دستور داد که ندای او را به عنوان یک بخشنامه در سرتاسر کشور منعکس کنند. چرا فرعون مخصوصا روی شاخه‌های نیل تکیه می‌کند برای اینکه تمام آبادی مصر و
ثروت و قدرت و تمدن آنها از نیل سرچشمه می‌گرفت، لذا فرعون به آن می‌نازد و بر موسی
فخر می‌فروشد!
در آیه بعد قرآن به نکته لطیفی
اشاره می‌کند، و آن اینکه : فرعون از واقعیت
امر چندان غافل نبود، و به بی اعتباری این ارزشها کم و بیش توجه داشت، ولی او قوم خود را
تحمیق کرد، و عقول آنها را سبک شمرد و از وی اطاعت کردند، این شیوه فرعونی یعنی
استخفاف عقول با شدت هر چه تمامتر در عصر و زمان ما بر همه جوامع فاسد حاکم است، اگر فرعون برای نیل به این هدف وسائل محدودی در
اختیار داشت طاغوتیان امروز با استفاده از وسائل
ارتباط جمعی، مطبوعات، فرستنده‌های رادیو تلویزیونی، و انواع فیلمها، و حتی
ورزش در شکل انحرافی، و
ابداع انواع مدهای مسخره، به استخفاف عقول ملتها می‌پردازند، تا در بیخبری کامل فرو روند و از آنها اطاعت کنند، به همین دلیل دانشمندان و متعهدان دینی که خط فکری و مکتبی
انبیا را تداوم می‌بخشند وظیفه سنگین در مبارزه با برنامه استخفاف عقول بر عهده دارند که از مهمترین وظائف آنها است.
«آسفونا» از ماده اسف هم به معنی
اندوه آمده و هم
غضب بلکه به گفته
راغب در
مفردات گاه به اندوه توأم با غضب گفته می‌شود،
و گاه به هر یک از این دو جداگانه، چرا که حقیقت آن هیجانی درونی است که
انسان را به انتقام دعوت می‌کند، هرگاه نسبت به زیردستان باشد در شکل غضب ظاهر می‌شود، هر گاه نسبت به بالادستان باشد به صورت اندوه آشکار می‌گردد، این نکته نیز قابل توجه است که نه
حزن و اندوه درباره خداوند مفهومی دارد و نه خشم به آن معنی که در میان ما معروف است، بلکه
خشم و غضب خداوند به معنی اراده
مجازات ، و رضایت او به معنی
اراده ثواب است.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ ومعارف قرآن، برگرفته از مقاله «انتقام از فاسقان».
