اهمیت امر به معروف (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امر به معروف یکی از
واجبات مأکد اسلام است که در جاهای مختلف
قرآن کریم به آن
امر شده است.
در سوره آل عمران به ضرورت وجود گروهی از اهل
ایمان ، برای دعوت به
خیر و
امر به معروف اشاره شده است:
ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر ویامرون بالمعروف... واولـئک هم المفلحون. «و باید از میان شما گروهی (مردم را) به نیکی
دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتی بازدارند و آنان همان رستگارانند»
تفسیر نمونه می فرمایید آیه۱۰۴
سوره آل عمران اشاره به مساءله (امر به معروف ) و (نهى از منکر) شده که در حقیقت یک پوشش اجتماعى براى محافظت جمعیت است، زیرا اگر مسأله امر به معروف و نهى از منکر در میان نباشد عوامل مختلفى که
دشمن بقاى (وحدت اجتماعى) هستند، همچون
موریانه از درون ، ریشه هاى
اجتماع را مى خورند، و آن را از هم متلاشى مى سازند، بنابراین حفظ
وحدت اجتماعى بدون نظارت عمومى ممکن نیست!.
امر به معروف از اصلیترین ارزشهاست:
یـبنی اقم الصلوة وامر بالمعروف وانه عن المنکر واصبر علی ما اصابک ان ذلک من عزم الامور.«ای پسرک من
نماز را برپا دار و به کار پسندیده وادار و از کار ناپسند باز دار و بر آسیبی که بر تو وارد آمده است شکیبا باش این (حاکی) از
عزم (و اراده تو در) امور است.»
اهمیت خاص امر به معروف در حفظ
ایمان و اعتقاد به
خداوند خلاصه می شود:
کنتم خیر امة اخرجت للناس تامرون بالمعروف... و تؤمنون بالله....«شما بهترین امتی هستید که برای مردم پدیدار شدهاید به کار پسندیده فرمان میدهید و از کار ناپسند بازمی دارید و به خدا ایمان دارید و اگر
اهل کتاب ایمان آورده بودند قطعا برایشان بهتر بود برخی از آنان مؤمنند و(لی) بیشترشان نافرمانند»
(تقدم امر به معروف بر ایمان، بیانگر اهمیت ویژه آن است.)
نکته جالب توجه اینکه در این آیه مسلمانان به عنوان بهترین (امتى) معرفى شده که براى خدمت به جامعه انسانى
بسیج گردیده است ، و دلیل بهترین امت بودن آنها این ذکر شده که (
امر به معروف و نهى از منکر مى کنند و
ایمان بخدا دارند) و این خود مى رساند که اصلاح جامعه بشرى بدون ایمان و دعوت بحق و مبارزه با فساد ممکن نیست ، و ضمنا از آن استفاده مى شود که این دو وظیفه بزرگ با وسعتى که در
اسلام دارد در آئینهاى پیشین نبوده است .
اما چرا این امت بهترین امتها باید باشد آن نیز روشن است زیرا آنها داراى
آخرین ادیان آسمانى هستند و
آخرین دین روى حساب تکامل کامل ترین آنها است . .
امر به معروف، ملاکی برای
ارزش و شایستگی برخی
اهل کتاب معرفی شده است:
لیسوا سواء من اهل الکتـب امة...• یؤمنون بالله والیوم الاخر ویامرون بالمعروف....«(ولی همه آنان) یکسان نیستند از میان اهل کتاب گروهی درستکردارند که
آیات الهی را در دل
شب میخوانند و سر به
سجده مینهند؛ به
خدا و روز
قیامت ایمان دارند و به کار پسندیده فرمان میدهند و از کار ناپسند باز میدارند و در کارهای نیک شتاب میکنند و آنان از شایستگانند.»
امر به معروف، از نشانههای یاد شده
پیامبر -صلیاللهعلیهوآلهوسلّم- در
تورات و
انجیل که در سوره اعراف به آن اشاره شده است :
الذین یتبعون الرسول النبی الامی الذی یجدونه مکتوبا عندهم فی التوراة و الانجیل یامرهم بالمعروف.... «همانان که از این فرستاده
پیامبر درس نخوانده که (نام) او را نزد خود در
تورات و
انجیل نوشته مییابند پیروی میکنند (همان پیامبری که) آنان را به کار پسندیده فرمان میدهد و از کار ناپسند باز میدارد و برای آنان چیزهای پاکیزه را
حلال و چیزهای ناپاک را بر ایشان
حرام میگرداند و از (دوش) آنان قید و بندهایی را که بر ایشان بوده است برمی دارد پس کسانی که به او
ایمان آوردند و بزرگش داشتند و یاریش کردند و نوری را که با او نازل شده است پیروی کردند آنان همان رستگارانند»
طبق آیه۱۱۹
سوره اعراف فرمان به کارهای شایسته (
امر به معروف)، از وظایف
پیامبر -صلیاللهعلیهوآلهوسلّم- است:
خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُر بِالْعرْفِ وَأَعْرِض عَنِ الْجَاهِلِينَ.... «گذشت پیشه کن و به (کار) پسندیده فرمان ده و از نادانان رخ برتاب»
منظور از اینکه فرمود: (خذ العفو)
اغماض و ندیده گرفتن بدیهایى است که مربوط به شخص پیامبر بوده ، و سیره آن حضرت هم همین بود که در تمامى طول زندگیش از احدى براى خود
انتقام نگرفت ، کما اینکه در بعضى از روایات راجع به
ادب آنجناب گذشت .
امر به معروف، از مهمترین وظایف مؤمنان و بارزترین ویژگی جامعه اسلامی است:
ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر ویامرون بالمعروف... «و باید از میان شما گروهی (مردم را) به نیکی
دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتی بازدارند و آنان همان رستگارانند»
والمؤمنون والمؤمنـت بعضهم اولیآء بعض یامرون بالمعروف.... «و مردان و زنان با
ایمان دوستان یکدیگرند که به کارهای پسندیده وا میدارند و از کارهای ناپسند باز میدارند و
نماز را بر پا میکنند و
زکات میدهند و از
خدا و پیامبرش فرمان میبرند آنانند که
خدا به زودی مشمول رحمتشان قرار خواهد داد که
خدا توانا و حکیم است.»
کنتم خیر امة اخرجت للناس تامرون بالمعروف.... «شما بهترین امتی هستید که برای مردم پدیدار شدهاید به کار پسندیده فرمان میدهید و از کار ناپسند بازمی دارید و به خدا ایمان دارید و اگر
اهل کتاب ایمان آورده بودند قطعا برایشان بهتر بود برخی از آنان مؤمنند و (لی) بیشترشان نافرمانند»
نکته جالب توجه که در
تفسیر نمونه آمده اینکه در این آیه مسلمانان به عنوان بهترین (امتى ) معرفى شده که براى خدمت به جامعه انسانى
بسیج گردیده است ، و دلیل بهترین امت بودن آنها این ذکر شده که (
امر به معروف و نهى از منکر مى کنند و
ایمان بخدا دارند) و این خود مى رساند که اصلاح جامعه بشرى بدون ایمان و دعوت بحق و مبارزه با فساد ممکن نیست ، و ضمنا از آن استفاده مى شود که این دو وظیفه بزرگ با وسعتى که در
اسلام دارد در آئینهاى پیشین نبوده است .
اما چرا این امت بهترین امتها باید باشد آن نیز روشن است زیرا آنها داراى
آخرین ادیان آسمانى هستند و
آخرین دین روى حساب تکامل کامل ترین آنها است.
به دستور
قرآن کریم در موارد متعدد
امر به معروف ، وظیفهای همیشگی مومنان شمارده است :
ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر ویامرون بالمعروف... «و باید از میان شما گروهی (مردم را) به نیکی
دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتی بازدارند و آنان همان رستگارانند»
کنتم خیر امة اخرجت للناس تامرون بالمعروف.... . «شما بهترین امتی هستید که برای مردم پدیدار شدهاید به کار پسندیده فرمان میدهید و از کار ناپسند بازمی دارید و به خدا ایمان دارید و اگر اهل کتاب ایمان آورده بودند قطعا برایشان بهتر بود برخی از آنان مؤمنند و (لی) بیشترشان نافرمانند»
(نکته مزبور از به کارگیری فعل مضارع «یامرون...» که مفید استمرار است، به دست میآید.)
نکته: آمران به معروف، گروهی متحداند لذا در این دو
آیه آمران به معروف به «
امت » تعبیر شده است و امت به معنای گروه متحد است،
والمؤمنون والمؤمنـت بعضهم اولیآء بعض یامرون بالمعروف.... « و مردان و زنان با ایمان دوستان یکدیگرند که به کارهای پسندیده وا میدارند و از کارهای ناپسند باز میدارند و نماز را بر پا میکنند و زکات میدهند و از خدا و پیامبرش فرمان میبرند آنانند که خدا به زودی مشمول رحمتشان قرار خواهد داد که خدا توانا و حکیم است »
الذین ان مکنهم فی الارض اقاموا الصلوة و ءاتوا الزکوة و امروا بالمعروف.... «همان کسانی که چون در زمین به آنان توانایی دهیم نماز برپا میدارند و زکات میدهند و به کارهای پسندیده وامی دارند و از کارهای ناپسند باز میدارند و فرجام همه کارها از آن خداست»
طبق آیه ۷۱
سوره توبه امر به معروف ، از وظایف همگانی و مشترک مردان و زنان است:
والمؤمنون والمؤمنـت بعضهم اولیآء بعض یامرون بالمعروف.... « و مردان و زنان با ایمان دوستان یکدیگرند که به کارهای پسندیده وا میدارند و از کارهای ناپسند باز میدارند و
نماز را بر پا میکنند و
زکات میدهند و از
خدا و پیامبرش فرمان میبرند آنانند که خدا به زودی مشمول رحمتشان قرار خواهد داد که خدا توانا و حکیم است.»
خداوند در آیات متعدد از
قرآن کریم آمران به معروف را ستایش می کند:
کنتم خیر امة اخرجت للناس تامرون بالمعروف.... «شما بهترین
امتی هستید که برای مردم پدیدار شدهاید به کار پسندیده
فرمان میدهید و از کار ناپسند بازمی دارید و به
خدا ایمان دارید و اگر
اهل کتاب ایمان آورده بودند قطعا برایشان بهتر بود برخی از آنان مؤمنند و(لی) بیشترشان نافرمانند»
لیسوا سواء من اهل الکتـب امة... «(ولی همه آنان) یکسان نیستند از میان اهل کتاب گروهی درستکردارند که آیات الهی را در دل
شب میخوانند و سر به
سجده مینهند»
ویامرون بالمعروف.... «به خدا و
روز قیامت ایمان دارند و به کار پسندیده فرمان میدهند و از کار ناپسند باز میدارند و در کارهای نیک شتاب میکنند و آنان از شایستگانند».
.. الامرون بالمعروف... و بشر المؤمنین. «(آن مؤمنان) همان
توبه کنندگان پرستندگان سپاسگزاران
روزه داران
رکوع کنندگان سجده کنندگان وادارندگان به کارهای پسندیده بازدارندگان از کارهای ناپسند و پاسداران مقررات خدایند و مؤمنان را
بشارت ده».
الذین ان مکنهم فی الارض اقاموا الصلوة و ءاتوا الزکوة و امروا بالمعروف.... «همان کسانی که چون در زمین به آنان توانایی دهیم
نماز برپا میدارند و
زکات میدهند و به کارهای پسندیده وامی دارند و از کارهای ناپسند باز میدارند و فرجام همه کارها از آن خداست»
قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اهمیت امر به معروف ».