بهشت شهیدان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طبق نص
قرآن ، آنان که در راه خداوند
جهاد می کنند و کشته می شوند نزد پروردگارشان روزی می خورند و در
بهشت مقیم می شوند.
شهیدان، از روزی خاص و
فضل و
رحمت خداوند در بهشت، بهره مند می شوند.
•ولاتحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله اموتا بل احیآء عند ربهم یرزقون• فرحین بمآ ءاتـیهم الله من فضله...(هرگز كسانى را كه در راه خدا كشته شده‌اند مرده مپندار بلكه زنده‌اند كه نزد پروردگارشان
روزى داده مى‌شوند •به آنچه خدا از فضل خود به آنان داده است شادمانند و براى كسانى كه از پى ايشانند و هنوز به آنان نپيوسته‌اند شادى مى‌كنند كه نه بيمى بر ايشان است و نه اندوهگين مى‌شوند.) «عند ربهم» به بهشت تفسیر شده است.
«چنين بنظر مى‌رسد: بعد از حادثه
احد جمعى از افراد سست ايمان مى‌نشستند و بر دوستان و بستگان خود كه در احد
شهيد شده بودند،
تأسف مى‌خوردند كه: چرا آنها مردند و نابود شدند؟ مخصوصاً هنگامى كه به نعمتى مى‌رسيدند و جاى آنها را خالى مي ديدند بيشتر ناراحت مى‌شدند، با خود مى‌گفتند: ما اين چنين در ناز و نعمتيم اما برادران و فرزندان ما در قبرها خوابيده‌اند و دستشان از همه جا كوتاه است!
اين گونه افكار و اين گونه سخنان، علاوه بر اين كه نادرست بود و با واقعيت تطبيق نمى‌كرد، در تضعيف روحيه بازماندگان بى اثر نبود.
آيات فوق، خط
بطلان بر اين گونه افكار كشيده، مقام شامخ و بلند
شهيدان را ياد كرده، مى‌گويد: «اى
پيامبر ! هرگز گمان مبر آنها كه در راه خدا كشته شدند مرده‌اند»! «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا في سَبيلِ اللَّهِ أَمْواتاً».
در اينجا روى سخن فقط به پيامبر صلى الله عليه و آله است، تا ديگران
حساب خود را بكنند، و مى‌افزايد: «بلكه آنها زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزى داده مى‌شوند» «بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ».
منظور از
حيات و زندگى در اينجا همان حيات و
زندگى برزخى است كه
ارواح در عالم پس از
مرگ دارند، نه زندگى جسمانى و مادى، گرچه زندگى برزخى، اختصاصى به شهيدان ندارد، بسيارى ديگر از مردم نيز داراى
حيات برزخى هستند.»
«و اگر مفسرینى که گفته اند: این
آیات مربوط به
شهدای بدر است ، در آن دقت کنند، خواهند دید که سیاق آنها دلالت دارد بر این که غیر شهداى بدر هم با شهداى بدر در این جهت شرکت دارند و عموم
مؤمنین بعد از مرگ داراى چنین حیاتى و تنعماتى هستند.
و نیز از آیاتیکه دلالت بر مطلوب ما دارد آیه : ((حتى اذا جاء احدهم الموت ، قال رب ارجعون لعلى اعمل صالحا فیما ترکت ، کلا انها کلمة هو قائلها و من ورائهم برزخ الى یوم یبعثون )) است ، که مى فرماید: (تا آنکه مرگ یکى از ایشان برسد، آن وقت میگوید: پروردگارا مرا برگردانید، تا شاید عمل هاى صالح کنم و آنچه را نکرده ام جبران نمایم ، حاشا این سخنى است که او (از در بیچارگى ) مى زند، تازه در پشت سر برزخى دارند تا روزی که
مبعوث شوند).»
شهیدان، از نبودن هیچ
ترس و اندوهی برای دیگر
مجاهدان در بهشت شدمانند.
•ولاتحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله اموتا بل احیآء عند ربهم یرزقون• فرحین بمآ ءاتـیهم الله من فضله ویستبشر ون بالذین لم یلحقوا بهم من خلفهم الا خوف علیهم ولا هم یحزنون (هرگز كسانى را كه در راه خدا كشته شده‌اند مرده مپندار بلكه زنده‌اند كه نزد پروردگارشان روزى داده مى‌شوند •به آنچه خدا از فضل خود به آنان داده است شادمانند و براى كسانى كه از پى ايشانند و هنوز به آنان نپيوسته‌اند شادى مى‌كنند كه نه بيمى بر ايشان است و نه
اندوهگين مى‌شوند.)
شهیدان، از باغهای بهشتی با جوی های روان و دیگر نعمات بهشتی بهره می برند.
•فالذین... وقـتلوا وقتلوا لاکفرن عنهم سیـاتهم ولادخلنهم جنت تجری من تحتها الانهـر...(پس پروردگارشان دعاى آنان را
اجابت كرد (و فرمود كه) من عمل هيچ صاحب عملى از شما را از
مرد يا
زن كه همه از يكديگريد تباه نمى‌كنم پس كسانى كه
هجرت كرده و از خانه‌هاى خود رانده شده و در راه من آزار ديده و جنگيده و كشته شده‌اند بديهايشان را از آنان مى‌زدايم و آنان را در باغهايى كه از زير (درختان) آن نهرها روان است درمى‌آورم (اين) پاداشى است از جانب خدا و پاداش نيكو نزد خداست.)
«و این
آیه شریفه با این حال تنها اعمال نیکى را که در این
سوره به آن ترغیب نموده نام مى برد، یعنى
ایثار دین بر وطن ، تحمل
اذیت در راه خدا و جهاد در راه او و ظاهرا مراد از ((
مهاجرین )) در جمله : ((فالذین هاجروا)) معنائى است عمومى که شامل مهاجرت و دورى از
شرک و هم دورى از فامیل و هم دورى از
گناه مى شود، چون اولا کلمه ((هاجروا)) را مطلق آورده و ثانیا در مقابل آن مسأله
اخراج از دیار را ذکر کرده که همان هجرت به معناى اخص است و ثالثا دنبال مسأله هجرت فرموده : ((لاکفرن عنهم سیئاتهم ...)) و کلمه سیئات در اصطلاح
قرآن کریم به معناى
گناهان صغیره است ،پس معلوم مى شود که مراد از مهاجرین کسانى هستند که از
گناهان کبیره اجتناب و یا توبه مى کنند، و خدا هم از گناهان صغیره آنان صرف نظر مى کند.»
شهدا، از نعمتهای خداوند در بهشت برخوردارند.
•ومن یطع الله والرسول فاولـئک مع الذین انعم الله علیهم... والشهداء والصـلحین وحسن اولـئک رفیقا (و كسانى كه از خدا و پيامبر اطاعت كنند در زمره كسانى خواهند بود كه خدا ايشان را گرامى داشته
[۱۱] با پيامبران و راستان و شهيدان و شايستگانند و آنان چه نيكو همدمانند.)
«در این آیه، یکی دیگر از افتخارات کسانی که مطیع فرمان خدا و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم باشند، بیان شده، و در حقیقت، امتیازاتی را که در آیات قبل گذشت، تکمیل می‌کند و آن همنشینی با کسانی است که خداوند،
نعمت خود را بر آنها تمام کرده است، می‌فرماید:
«کسی که مطیع خدا و
رسول او باشد (در
رستاخیز ) همنشین کسانی خواهد بود که خدا نعمت خود را بر آنان تمام کرده است» «و من یطع الله و الرسول فاولئک مع الذین انعم الله علیهم».
و همان طور که در سوره «حمد»، بیان شده است، کسانی مشمول این نعمتند که همواره در جاده مستقیم گام برمی دارند و کوچک‌ترین
انحراف و گمراهی ندارند.
آن گاه در توضیح این جمله و بیان کسانی که خداوند نعمت خویش را بر آنها تمام کرده است، به چهار
طایفه اشاره می‌کند، که در واقع ارکان چهارگانه این موضوع هستند، یعنی «پیامبران، راستگویان، شهیدان و
صالحان و اینان رفیق‌های خوبی هستند... »
بهشت، وعده‌ای به شهیدان، از سوی خداوند در
تورات،
انجیل و قرآن می باشد.
•ان الله اشتری من المؤمنین انفسهم وامولهم بان لهم الجنة یقـتلون فی سبیل الله فیقتلون ویقتلون وعدا علیه حقا فی التوریة والانجیل والقرءان...(در حقيقت خدا از مؤمنان جان و مالشان را به (بهاى) اينكه بهشت براى آنان باشد خريده است همان كسانى كه در راه خدا مى جنگند و مى كشند و كشته مى شوند (اين) به عنوان وعده حقى در تورات و انجيل و قرآن بر عهده اوست و چه كسى از خدا به عهد خويش وفادارتر است پس به اين معامله اى كه با او كرده ايد شادمان باشيد و اين همان كاميابى بزرگ است.)
«خداى سبحان در این آیه به کسانى که در راه خدا با
جان و مال خود جهاد مى کنند وعده قطعى بهشت مى دهد و مى فرماید که این وعده را در تورات و انجیل هم داده ، همانطور که در قرآن مى دهد. خداوند این وعده را در قالب
تمثیل بیان نموده و آن را به
خرید و فروش تشبیه کرده است ، یعنى خود را خریدار و مؤ منین را فروشنده و جان و مال ایشان را کالاى مورد
معامله و بهشت را قیمت و بهاء و تورات و انجیل و قرآن را سند آن خوانده است ، و چه تمثیل لطیفى بکار برده است ؛ و در آخر
مؤمنین را به این معامله
بشارت داده و به رستگارى عظیمى تهنیت گفته است.»
بهشت، روزی نیکوی الهی و ارزانی شده از جانب خدا به شهداست.
•والذین هاجروا فی سبیل الله ثم قتلوا او ماتوا لیرزقنهم الله رزقا حسنا... • لیدخلنهم مدخلا یرضونه...(و آنان كه در راه خدا
مهاجرت كرده اند و آنگاه كشته شده يا مرده‌اند قطعا خداوند به آنان رزقى نيكو مى بخشد و راستى اين خداست كه بهترين روزى دهندگان است •آنان را به جايگاهى كه آن را مى پسندند درخواهد آورد و شك نيست كه خداوند دانايى
بردبار است.)
شهدا به جایگاه بهشتی شان آشنایی داشتند.
•... و الذین قتلوا فی سبیل الله... • ویدخلهم الجنة عرفها لهم (پس چون با كسانى كه
كفر ورزيده اند برخورد كنيد گردنها(يشان) را بزنيد تا چون آنان را (در كشتار) از پاى درآورديد پس (
اسيران را) استوار در بند كشيد سپس يا (بر آنان) منت نهيد (و آزادشان كنيد) و يا
فديه (و عوض از ايشان بگيريد) تا در جنگ
اسلحه بر زمين گذاشته شود اين است (دستور خدا) و اگر خدا مى خواست از ايشان
انتقام مى كشيد ولى (فرمان پيكار داد) تا برخى از شما را به وسيله برخى (ديگر) بيازمايد و كسانى كه در راه خدا كشته شده اند هرگز كارهايشان را ضايع نمى كند •و در بهشتى كه براى آنان وصف كرده آنان را درمى آورد.)
تفسیر المیزان می فرمایند: «((و الذین قتلوا فى سبیل اللّه فلن یضل اعمالهم)) - این گفتار در سیاق
شرط و حکم در آن عمومى است ، مى فرماید: کسانى که در راه خدا و در جهاد و قتال با
دشمنان دین کشته مى شوند، اعمال صالحشان که در راه خدا انجام داده اند هرگز
باطل نمى شود.
بعضى گفته اند: مراد از جمله ((و الذین قتلوا فى سبیل اللّه))، شهیدان در
جنگ احد است . لیکن این سخن تخصیصى است بدون دلیل و سیاق آیه همانطور که گفتیم عمومى است .
معناى اینکه خداوند کسانى را که در راه او کشته شدند هدایت و اصلاح بال مى نماید.»
تفسیر نمونه می گوید: «و آخرین موهبت این که: «آنها را در بهشت جاویدانش که اوصافش را برای آنان بازگو کرده است، وارد می‌کند» «و یدخلهم الجنة عرفها لهم».
بعضی از مفسران گفته‌اند: نه تنها اوصاف کلی بهشت برین و
روضه رضوان را برای آنها بیان کرده، بلکه اوصاف و نشانه‌های قصرهای بهشتی آنها را نیز مشخص می‌سازد به گونه‌ای که وقتی وارد بهشت می‌شوند، یکسر به سوی قصرهای خویش می‌روند!.
بعضی نیز «عرفها» را از ماده «عرف» (بر وزن فکر) به معنی «
عطر و بوی خوش» تفسیر کرده‌اند، یعنی خداوند آنها را وارد بهشتی می‌کند که سراسر آن را برای میهمانانش معطر ساخته. ولی، تفسیر اول مناسب تر به نظر می‌رسد...»
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «بهشت شهیدان».
