• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تألیفات رجالی قرن دهم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تالیفات رجالی قرن دهم هجری را تا چهارده مورد شمرده‌اند.


بیرجندی، فاضل (م ۹۳۲ ق؟) صاحب کتابرجالی است که با عنوان رجال الفاضل البیرجندی می‌باشد.
[۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۰۰، ش۲۰۸.    

محقق داماد در حاشیه‌ای که بر کتاب رجال الکشی آورده است، از این کتاب، مطالبی را بیان نموده است.

شامی عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (۹۱۱ - ۹۶۶ ق) مؤلف کتاب حاشیة خلاصة الاقوال می‌باشد. (چاپ شده در ضمن: رسائل الشهید الثانی، تحقیق: رضا مختاری، قم: بوستان کتاب، ج۲، ص۸۸۵ - ۱۰۸۶، اول.)
این حاشیه در مورد ۳۸۷ نفر از رجال موجود در خلاصة الاقوال علامه حلی است که شامل ضبط اسامی، کنیه و القاب رجال، ترجمه الفاظ و شرح حال راویان حدیث است.
شیخ یوسف بحرانی در لؤلؤ البحرین
[۲] بحرانی، یوسف، لؤلؤ البحرین، ص ۳.
و شیخ حر عاملی در امل الآمل
[۳] حر عاملی، محمدبن حسن، امل الآمل، ج۱، ص۸۷.    
آن را با عنوان فوائد خلاصة الرجال آورده‌اند که احتمالا منظور، همین حاشیه باشد.
محقق تهرانی در الذریعة
[۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۸۲، ش۴۲۱.    
این حاشیه را با عنوان حاشیة علی خلاصة الاقوال فی علم الرجال و در مصفی المقال
[۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ص ۱۸۴.
با عناوین تعلیقة الخلاصة و الفوائد الخلاصة آورده است.

حاشیة رجال ابن داوود دیگر کتاب رجالی است که شهید ثانی تألیف کرده است. (چاپ شده در ضمن رسائل الشهید الثانی، تحقیق: رضا مختاری، قم: بوستان کتاب، ج۲، ص۱۰۸۷ - ۱۱۰۷، اول.)
این حاشیه درباره ۳۹ نفر از رجال موجود در رجال ابن داوود، شامل ضبط اسامی، کنیه و القاب رجال، ترجمه الفاظ و شرح حال راویان حدیث است.

الرجال و النسب نیز از کتب رجالی شهید ثانی است.
[۶] حر عاملی، محمدبن حسن، امل الآمل، ج ۱، ص۸۷.    

مرحوم شیخ یوسف بحرانی در لؤلؤ البحرین
[۷] بحرانی، یوسف، لؤلؤ البحرین، ص۳۵.
نام این کتاب را در فهرست اسامی کتاب‌های شهید ثانی آورده است.
محقق تهرانی در الذریعة
[۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۱۷.    
عنوان رجال الشیخ زین الدین الشهید را در فهرست آثار این مؤلف آورده است که احتمالا منظور ایشان، همین کتاب باشد. وی در مصفی المقال
[۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ص ۱۸۴.
این کتاب را با عنوان ذکر شده در امل الآمل آورده است.

مختصر خلاصة الاقوال دگر کتاب رجالی شهید ثانی می‌باشد.
[۱۰] حر عاملی، محمدبن حسن، امل الآمل، ج ۱، ص۸۷.    

از نام کتاب مشخص می‌شود که محتوای آن، شامل مختصری از کتاب خلاصة الاقوال علامه حلی است.
محقق تهرانی در مصفی المقال
[۱۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ص ۱۸۴.
تذکر داده است که این کتاب، غیر از کتاب تعلیقة الخلاصةی این مصنف است که با اسامی حاشیة علی خلاصة الاقوال فی علم الرجال و فوائد الخلاصة از آن یاد شده است. وی در الذریعة
[۱۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۰، ص۱۹۵، ش۲۵۴۵.    
این کتاب را با عنوان مختصر خلاصة الاقوال فهرست نموده است. مرحوم شیخ یوسف بحرانی در لؤلؤ البحرین
[۱۳] بحرانی، یوسف، لؤلؤ البحرین، ص۳۵.
این کتاب را با عنوان مختصر الخلاصة معرفی کرده است.

حارثی عاملی، عز الدین حسین بن عمد الصمد (۹۱۸ - ۹۸۴ ق) مؤلف کتاب حاشیة علی خلاصة الاقوال فی علم الرجال می‌باشد.
[۱۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۸۲، ش۴۲۰.    

این حاشیه بر کتاب خلاصة الاقوال علامه حلی نوشته شده است. محقق تهرانی آورده است که نام این حاشیه در فهرست آثار این مصنف و با عنوان التعلیقة آورده شده است.

مشایخ الشیعة را نیز حارثی عاملی تألیف کرده است.
[۱۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ص ۱۴۷.

این کتاب، مشتمل بر فهرستی از مشایخ شیعه است که از علی بن ابراهیم بن هاشم قمی شروع می‌شود و به شیخ مؤلف، یعنی زین الدین عاملی (شهید ثانی) ختم شده است.
محقق تهرانی، نسخه‌ای از این کتاب را نشانی داده است. نسخه‌های خطی این کتاب، در کتاب خانه‌های ایران موجود است.

جبلی شامی، یوسف (ق ۱۰) صاحب کتاب رجال الفاضل یوسف الجبلی الشامی می‌باشد.
[۱۶] امین، سیدمحسن، اعیان الشیعة، ج۱۰، ص۳۲۴.    

این کتاب، دارای حجمی کم بوده و نزد مرحوم نوری موجود بوده است.
مرحوم سید محسن امین در اعیان الشیعة و نیز محقق تهرانی در الذریعة
[۱۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۶۰، ش۲۸۶.    
احتمال داده‌اند که مؤلف این کتاب، سید یوسف بن محمد بن زین الدین حسینی شامی (م ق ۱۰) باشد.

حسینی عاملی، سید یوسف بن محمد (ق ۱۰) مؤلف کتاب ترتیب الکشی می‌باشد.
[۱۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۶۷، ش۲۸۱.    

مؤلف، ترتیب رجال الکشی را بر اساس طبقات اصحاب معصومان (علیهم‌السّلام) تنظیم نموده است.
مرحوم نوری در خاتمة المستدرک آورده است که نسخه‌ای از ترتیب الکشی، نزد ایشان موجود است. نسخه‌های خطی این کتاب، در کتاب خانه‌های ایران موجود است. شایان ذکر است که احتمال دارد این مؤلف، همان یوسف جبلی شاملی در عنوان قبلی باشد.

جامع الاقوال فی معرفة الرجال نیز تألیف حسینی عاملی است.
[۱۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۵، ص۴۲، ش۱۷۴.    

این کتاب، مشتمل بر فهرستی از اسامی و اقوال ذکر شده در مورد رجالی است که از کتاب‌های الفهرست شیخ طوسی، رجال النجاشی، خلاصة الاقوال علامه حلی، رجال الکشی و رجال الطوسی تهیه شده است. در خاتمه کتاب، مؤلف نه فایده در علم درایه و قواعد رجالی بیان داشته است.
مصنف به منظور اختصار، رمزهایی را اختیار کرده که در مقدمه به آنها اشاره نموده است.
محقق تهرانی، نسخه‌هایی از این کتاب را مشاهده کرده و نشانی داده است. ایشان در الذریعة
[۲۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۶۰، ش۲۸۷.    
، این کتاب و کتاب ترتیب الکشی را با عنوان رجال السید یوسف الزین هم فهرست نموده است. نسخه‌های خطی این کتاب، در کتاب خانه‌های ایران موجود است.

فائدة فی الفاظ التعدیل نیز دیگر تألیف حسینی عاملی است.
[۲۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۶، ص۸۷، ح۱۳.    

محقق تهرانی، نسخه‌ای از این کتاب را مشاهده کرده و نشانی داده است.

مرعشی، سید علاء الملک (قاضی) (ق ۱۰) صاحب کتاب حاشیة علی تهذیب الاحکام.
[۲۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ص۲۶۳.

بر اساس آنچه محقق تهرانی بیان داشته، این شرح از اول «کتاب الجهاد» تا آخر «کتاب التهذیب» است که اکثر مطالب آن در بیان احوال راویان احادیث این کتاب آورده شده است و بر این اساس، اسناد روایات آن، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. ایشان، نسخه‌هایی از این کتاب را مشاهده کرده و نشانی داده است.

فهرس الکافی وابوابه واحادیثه والجرح والتعدیل لرواته این کتاب نیز از تألیفات مرعشی می‌باشد.
[۲۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۶، ص۳۸۶، ش۱۸۰۰.    

مؤلف، تعداد احادیث هر باب از کتاب الکافی را مشخص کرده است. سپس روایات صحیح، حسن، موثق، قوی و ضعیف را از یکدیگر مشخص کرده و در مورد سند روایات، احوال راویان حدیث را از جهت جرح و تعدیل بیان داشته است.
محقق تهرانی در الذریعة
[۲۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۳۱، ش۲۵۵.    
، این کتاب را با عنوان رجال علاء الملک المرعشی هم فهرست نموده است.
صاحب ریاض العلماء و مرحوم نوری در تعلیقه خود بر منتهی المقال، متذکر وجود این کتاب شده‌اند.

منعل قمی، علی بن حیدر علی (ق ۱۰) مؤلف کتاب نهایة الآمال فی ترتیب خلاصة الاقوال می‌باشد.
[۲۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۴، ص۳۹۲، ش۲۱۰۴.    

مؤلف کتاب خلاصة الاقوال علامه حلی (م ۷۲۶ ق) را بر اساس حروف الفبا تنظیم نموده است. وی در اول کتاب وعده داده است که در خاتمه، اسامی متقدمان و متاخرانی را که علامه حلی نیاورده است، ذکر کند؛ لیکن در آخر کتاب به دلیل آن که به کتاب‌هایی که در شرح احوال این اشخاص باشد، دست نیافته، از ذکر این اسامی، عذر خواسته است.
محقق تهرانی، نسخه‌هایی از این کتاب را مشاهده کرده و نشانی داده است. ایشان در الذریعة
[۲۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۶۵.    
، این کتاب را با عنوان ترتیب خلاصة الاقوال فی الرجال و نیز با عنوان‌های رجال المولی علی
[۲۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۳۵.    
و رجال نور الدین علی بن حیدر علی المنعل القمی
[۲۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۵۷.    
فهرست نموده است.
نسخه‌های خطی این کتاب، در کتاب خانه‌های ایران موجود است.
[۲۹] طلائیان، رسول، ماخذ شناسی رجال شیعه، ص۷۹.    


تألیفات رجالی قرن اول و دوم؛ تألیفات رجالی قرن سوم؛ تألیفات رجالی قرن چهارم؛ تألیفات رجالی قرن پنجم؛ تألیفات رجالی قرن ششم؛ تألیفات رجالی قرن هفتم؛ تألیفات رجالی قرن هشتم؛ تألیفات رجالی قرن نهم؛ تألیفات رجالی قرن یازدهم؛ تألیفات رجالی قرن دوازدهم؛ تألیفات رجالی قرن سیزدهم؛ تألیفات رجالی قرن چهاردهم.

۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۰۰، ش۲۰۸.    
۲. ↑ بحرانی، یوسف، لؤلؤ البحرین، ص ۳.
۳. ↑ حر عاملی، محمدبن حسن، امل الآمل، ج۱، ص۸۷.    
۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۸۲، ش۴۲۱.    
۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ص ۱۸۴.
۶. ↑ حر عاملی، محمدبن حسن، امل الآمل، ج ۱، ص۸۷.    
۷. ↑ بحرانی، یوسف، لؤلؤ البحرین، ص۳۵.
۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۱۷.    
۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ص ۱۸۴.
۱۰. ↑ حر عاملی، محمدبن حسن، امل الآمل، ج ۱، ص۸۷.    
۱۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ص ۱۸۴.
۱۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۰، ص۱۹۵، ش۲۵۴۵.    
۱۳. ↑ بحرانی، یوسف، لؤلؤ البحرین، ص۳۵.
۱۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۸۲، ش۴۲۰.    
۱۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ص ۱۴۷.
۱۶. ↑ امین، سیدمحسن، اعیان الشیعة، ج۱۰، ص۳۲۴.    
۱۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۶۰، ش۲۸۶.    
۱۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۶۷، ش۲۸۱.    
۱۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۵، ص۴۲، ش۱۷۴.    
۲۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۶۰، ش۲۸۷.    
۲۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۶، ص۸۷، ح۱۳.    
۲۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ص۲۶۳.
۲۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۶، ص۳۸۶، ش۱۸۰۰.    
۲۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۳۱، ش۲۵۵.    
۲۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۴، ص۳۹۲، ش۲۱۰۴.    
۲۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۶۵.    
۲۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۳۵.    
۲۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۵۷.    
۲۹. ↑ طلائیان، رسول، ماخذ شناسی رجال شیعه، ص۷۹.    


سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تألیفات رجالی قرن دهم هجری»، تاریخ بازیابی ۹۵/۰۱/۳۰.    



جعبه ابزار