• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تفاسیر قرن هشتم قمری•

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



از نیمه دوم قرن هشتم شاهد درخشش آثار تفسیری شیعی و مطرح شدن احکام شریعت و معارف اسلامی هستیم.



روش مفسران این عصر، تلخیص و حاشیه نگاری بر آثار گذشتگان بوده است. در این قرن بازگشت به احادیث و ماثورات در رشته تفسیر آغاز شد و نوع تفاسیر شیعه به احادیث نورانی یا مبتنی بر ماثورات و منقولات مزین است.


پاره‌ای از تفاسیر قرن هشتم هجری عبارتند از:
۱. فتح المنان فی تفسیر القرآن، اثر علامه قطب الدین محمود بن مسعود شیرازی معروف به قطب شیرازی (م ۷۱۰ق).
۲. مفتاح التفاسیر تالیف رشیدالدین فضل الله همدانی (م ۷۱۸ق). تفسیری است کامل که در تالیف آن از شیوه فلسفی استفاده شده است.
۳. السر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز نوشته جمال الدین ابومنصور حسن (م ۷۲۶ق) که به شیوه کلامی نگارش یافته و امروزه نسخه‌های متعددی از آن در کتابخانه‌های جهان موجود است.
۴. تاویل الآیات به قلم کمال الدین عبدالرزاق کاشانی (م ۷۳۰ق) که بر مذاق اهل عرفان تالیف شده است.
۵. مدارج السالکین اثر شیخ رکن الدین ابوالمکارم احمد (م ۷۳۶ق) تفسیری عرفانی است و در قسمت مخطوطات کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است.
۶. تحفة الاشراف فی کشف غوامض الکشاف نوشته سید عزالدین یحیی بن قاسم فاضل یمنی صنعانی (م ۷۵۳ق). که درباره غریب و متشابه قرآن است و مفسر بر مذاق زیدیه به تفسیر پرداخته است.
۷. تفسیر القرآن الکریم (تفسیر دیلمی)، به قلم شیخ ابومحمد حسن (م ۷۷۵ق) فرزند ابوالحسن دیلمی از محدثان و متکلمان شیعه. این تفسیر در یک جلد، به زبان عربی و به شیوه‌ای روایی - کلامی است و در تفاسیر شیعه از آن نقل شده است.
۸. مختصر تفسیر علی بن ابراهیم قمی اثر شیخ کمال الدین عبدالرحمان (م ۷۹۳ق). نسخه اصلی این تفسیر به خط مؤلف در قسمت مخطوطات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی موجود است.
۹. المحیط الاعظم و البحر الخضم فی تاویل کتاب الله العزیز المحکم تالیف سید بهاءالدین حیدر بن علی بن حیدر حسینی آملی، معروف به سید حیدر آملی (م ۷۹۴ق). وی تفسیرش را بر مذاق عرفانی خویش استوار ساخته است.


از تفسیرهای اهل سنت در قرن هشتم هجری نیز می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱. مدارک التنزیل فی معانی التنزیل (تفسیر نسفی)، تالیف عبدالله بن احمد بن محمود نسفی (م ۷۰۱ ق)؛
۲. غرائب القرآن و رغائب الفرقان نوشته نظام الدین حسن بن محمدبن حسین قمی نیشابوری معروف به نظام اعرج (زنده تا سال ۷۳۰ ق)؛
۳. التفسیر الکبیر (تفسیر ابن تیمیه)، اثر تقی الدین ابوالعباس احمد بن عبدالحلیم بن تیمیه حرانی؛
۴. البحر المحیط فی تفسیر القرآن العظیم (تفسیر ابن حیان)، تالیف ابوعبدالله محمدبن یوسف بن علی بن یوسف بن حیان اندلسی.
[۱] شفیعی، محمد، مفسران شیعه، ص۱۰۹.
[۲] عقیقی بخشایشی، عبد الرحیم، ۱۳۲۲ -۱۳۹۱، طبقات مفسران شیعه، ج۲، ص(۲۳۸-۲۹۰).
[۳] صدرحاج سیدجوادی، احمد، ۱۲۹۶ -، دائرة المعارف تشیع، ج۴، ص(۵۱۹-۵۲۱).



مفسران قرن هشتم.


۱. شفیعی، محمد، مفسران شیعه، ص۱۰۹.
۲. عقیقی بخشایشی، عبد الرحیم، ۱۳۲۲ -۱۳۹۱، طبقات مفسران شیعه، ج۲، ص(۲۳۸-۲۹۰).
۳. صدرحاج سیدجوادی، احمد، ۱۲۹۶ -، دائرة المعارف تشیع، ج۴، ص(۵۱۹-۵۲۱).



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تفاسیر قرن هشتم قمری».    



جعبه ابزار