تقوا و استهزا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از آثار تقواپیشگی برای
انسان جلوگیری او از
استهزاء دیگران است.
پرهیز از استهزای دیگران، از آثار
تقوا پیشگی است:
یـایها الذین ءامنوا لا یسخر قوم من قوم عسی ان یکونوا خیرا منهم ولا نساء من نساء عسی ان یکن خیرا منهن...•... واتقوا الله...
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! نباید گروهی از مردان شما گروه دیگر را
مسخره کنند، شاید آنها از اینها بهتر باشند و نه زنانی زنان دیگر را، شاید آنان بهتر از اینان باشند ...• تقوای الهی پیشه کنید... .
کلمه سخریه که مبدء اشتقاق کلمه یسخر است، به معنای
استهزاء می‌باشد. و استهزاء عبارت است از اینکه چیزی بگویی که با آن، کسی را
حقیر و خوار بشماری، حال چه اینکه چنین چیزی را به
زبان بگویی و یا به این منظور اشاره‌ای کنی، و یا عملا
تقلید طرف را در آوری، به طوری که بینندگان و شنوندگان بالطبع از آن سخن، و یا اشاره، و یا تقلید بخندند. و کلمه قوم، به معنای
جماعت است، که البته در اصل به معنای جماعتی از
مردان است، و شامل
زنان نمی‌شود، چون مردانند که به امور مهمه
قیام می‌کنند نه زنان. و مراد از قوم، در آیه مورد بحث همین معنا است چون این لفظ در مقابل نساء قرار گرفته.
و دو جمله: عسی ان یکونوا خیرا منهم، و عسی ان یکن خیرا منهن،
حکمت نهی را بیان می‌کند.
و آنچه از
سیاق استفاده می‌شود این است که می‌خواهد بفرماید: هیچ کسی را مسخره نکنید، چون ممکن است آن کس نزد
خدا از شما بهتر باشد. چیزی که هست چون غالبا مردان، مردان را، و زنان، زنان را مسخره می‌کنند، فرموده هیچ مردی
مرد دیگری را و هیچ زنی
زن دیگری را مسخره نکند، وگرنه ممکن است گاهی اوقات یعنی در غیر غالب مردی زنی را، و یا زنی مردی را مسخره کند.
دستورهای ششگانه‌ای که در دو
آیه فوق مطرح شده (نهی از
سخریه، و
عیبجویی، و
القاب زشت، و
گمان بد، و
تجسس، و
غیبت) هرگاه به طور کامل در یک
جامعه پیاده شود
آبرو و
حیثیت افراد جامعه را از هر نظر بیمه می‌کند، نه کسی می‌تواند به عنوان خود برتربینی دیگران را وسیله
تفریح و سخریه قرار دهد، و نه می‌تواند زبان به عیبجویی این و آن بگشاید، و نه با القاب زشت
حرمت و
شخصیت افراد را در هم بشکند. نه
حق دارد حتی گمان بد ببرد، نه در زندگی خصوصی افراد به جستجو پردازد، و نه
عیب پنهانی آنها را برای دیگران فاش کند. به تعبیر دیگر
انسان چهار
سرمایه دارد که همه آنها باید در دژهای این
قانون قرار گیرد و محفوظ باشد:
جان، و
مال، و
ناموس، و آبرو.
تعبیرات آیات فوق و
روایات اسلامی نشان می‌دهد که آبرو و حیثیت افراد همچون مال و جان آنها است، بلکه از بعضی جهات مهمتر است!
اسلام می‌خواهد در جامعه اسلامی
امنیت کامل حکمفرما باشد نه تنها مردم در
عمل و با
دست به یکدیگر هجوم نکنند، بلکه از نظر زبان مردم، و از آن بالاتر از نظر
اندیشه و
فکر آنان نیز در امان باشند، و هر کس احساس کند که دیگری حتی در منطقه افکار خود تیرهای
تهمت را به سوی او نشانه گیری نمی‌کند، و این امنیتی است در بالاترین سطح که جز در یک جامعه مذهبی و
مؤمن امکان پذیر نیست.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اجتناب از استهزا».
