تکفیر گناه (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

در آیاتی چند از قرآن در مورد تکفیر گناه یعنی بخشش گناهان در این مقاله اشاره شده است، که به بحث و بررسی آن می‌پردازیم.

---

... لاکفرن عنهم سیـاتهم ولادخلنهم جنت تجری من تحتها الانهـر ثوابا من عند الله والله عنده حسن الثواب. « خداوند درخواست آنها (صاحبان خرد که درخواست‌های آنها در آیات سابق گذشت) را پذیرفت (و فرمود) من عمل هیچ عمل کننده‌ای از شما را، خواه زن باشد یا مرد ضایع نخواهم کرد، شما همگی همنوعید و از جنس یکدیگر، آنها که در راه خدا هجرت کردند، و از خانه‌های خود بیرون رانده شدند، و در راه من آزار دیدند، و جنگ کردند و کشته شدند سوگند یاد می‌کنم، که گناهان آنها را می‌بخشم، و آنها را در بهشت‌هائی که از زیر درختان آن نهرها جاری است، وارد می‌کنم، این پاداشی است از طرف خداوند، و بهترین پاداش‌ها نزد پروردگار است».

---

واقم الصلوة طرفی النهار وزلفا من الیل ان الحسنـت یذهبن السیـات ذلک ذکری للذکرین• واصبر فان الله لایضیع اجر المحسنین. «نماز را در دو طرف روز و اوائل شب برپا دار، چرا که حسنات، سیئات (و آثار آنها را) بر طرف می‌سازند، این تذکری است برای آنها که اهل تذکرند. و شکیبائی کن که خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهد کرد».
برای اهمیت نماز روزانه خصوصا و همه عبادات و طاعات و حسنات عموما چنین می‌گوید: (حسنات، سیئات را از میان می‌برند) (ان الحسنات یذهبن السیئات).
(و این تذکر و یادآوری است برای آنها که توجه دارند) (ذلک ذکری للذاکرین). آیه فوق همانند قسمتی دیگر از آیات قرآن تاثیر اعمال نیک را در از میان بردن آثار سوء اعمال بد بیان می‌کند، در سوره نساء آیه ۳۱ می‌خوانیم ان تجتنبوا کبائر ما تنهون عنه نکفر عنکم سیئاتکم: (اگر از گناهان بزرگ دوری کنید گناهان کوچک شما را می‌پوشانیم).
و در آیه (۷ عنکبوت) می‌خوانیم و الذین آمنوا و عملوا الصالحات لنکفرن عنهم سیئاتهم: (کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دارند گناهان آنانرا می‌پوشانیم). و به این ترتیب اثر خنثی کننده گناه را در طاعات و اعمال نیک تثبیت می‌کند.

---

والذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت لنکفرن عنهم سیـاتهم ولنجزینهم احسن الذی کانوا یعملون. «و کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند گناهان آنها را می‌پوشانیم (و می‌بخشیم) و آنها را به بهترین اعمالی که انجام داده‌اند پاداش می‌دهیم».
این آیه بحث، توضیح و تکمیلی است برای آنچه بطور سربسته در آیه قبل تحت عنوان (جهاد) آمده بود، در اینجا حقیقت جهاد را شکافته و چنین بازگو می‌کند: (کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند گناهان آنها را می‌پوشانیم) (و الذین آمنوا و عملوا الصالحات لنکفرن عنهم سیئاتهم)
بنابراین نخستین فایده این جهاد بزرگ (ایمان و عمل صالح) تکفیر و پوشاندن گناهان است که عائد خود انسان می‌شود، همانگونه که ثواب آن هم از آن خودشان می‌باشد، چنانکه قرآن در پایان همین آیه می‌گوید: (ما به طور قطع آنها را به بهترین اعمالی که انجام دادند پاداش می‌دهیم) (و لنجزینهم احسن الذی کانوا یعملون). (نکفر) از ماده (تکفیر) در اصل به معنی (پوشاندن) است، و منظور از پوشاندن گناهان در اینجا عفو و بخشش الهی است.

---

لیکفر الله عنهم اسوا الذی عملوا ویجزیهم اجرهم باحسن الذی کانوا یعملون. «تا خداوند بدترین اعمالی را که انجام داده‌اند بیامرزد، و آنها را به بهترین اعمالی که انجام می‌دادند پاداش دهد».
قرآن دومین و سومین پاداش به آنان را به این صورت بیان می‌کند: (آنها می‌خواهند خداوند بدترین اعمالی را که انجام داده‌اند بیامرزد، و جبران کند، آنها را به بهترین اعمالی که انجام می‌دادند پاداش دهد) (لیکفر الله عنهم اسوء الذی عملوا و یجزیهم اجرهم باحسن الذی کانوا یعملون).
چه تعبیر جالبی؟ از یکسو این تقاضا را دارند که بدترین اعمالشان در سایه لطف الهی پوشانده شود، و با آب توبه این لکه‌ها از دامانشان پاک گردد، و از سوی دیگر تقاضایشان این است که خداوند بهترین اعمالشان را معیار پاداش قرار دهد و همه اعمال آنها را به حساب آن بپذیرد!
و خداوند نیز با تعبیری که در این آیات بیان فرموده درخواست آنان را پذیرفته است، بدترین را می‌بخشد و بهترین را معیار پاداش قرار می‌دهد.
بدیهی است هنگامی که لغزش‌های بزرگتر مشمول عفو الهی گردد بقیه بطریق اولی مشمول خواهد بود، عمده این است که نگرانی انسان بیشتر از لغزش‌های بزرگ است و به همین جهت مؤمنان بیشتر در فکر آن هستند.

---

لیدخل المؤمنین والمؤمنـت جنت تجری من تحتها الانهـر خــلدین فیها ویکفر عنهم سیـاتهم وکان ذلک عند الله فوزا عظیما. «هدف (دیگر از این فتح مبین) آن بود که مردان و زنان با ایمان را در باغ‌هائی (از بهشت) وارد کند که نهرها از زیر درختانش جاری است، و گناهان آنها را ببخشد، و این نزد خدا پیروزی بزرگی است».
جمعی از مفسران شیعه و اهل سنت نقل کرده‌اند هنگامی که بشارت (فتح مبین) و (اتمام نعمت) و (هدایت) و (نصرت) به پیغمبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در آیات نخستین این سوره داده شد بعضی از مسلمانان که از حوادث (حدیبیه) دلتنگ و نگران بودند... سرنوشت هر گروه را در این بوته آزمایش بزرگ مشخص می‌سازد.
نخست می‌فرماید: (هدف دیگر از این فتح عظیم آن بود که مردان و زنان با ایمان را در باغ‌هائی از بهشت وارد کند که نهرها از زیر درختانش جاری است) (لیدخل المؤ منین و المؤ منات جنات تجری من تحتها الانهار). (جاودانه در آن می‌مانند)، و این نعمت بزرگ هرگز از آنان سلب نمی‌شود (خالدین فیها). علاوه بر این هدف این بوده (سیئات اعمال آنها را بپوشاند) و مورد عفوشان قرار دهد (و یکفر عنهم سیئاتهم). (و این نزد خدا پیروزی بزرگی است)! (و کان ذلک عند الله فوزا عظیما). به این ترتیب خداوند در برابر آن چهار موهبتی که به پیامبرش در فتح المبین داد، دو موهبت عظیم نیز به مؤمنان ارزانی داشت: بهشت جاویدان با تمام نعمت‌هایش، و عفو و گذشت از لغزش‌های آنها، علاوه بر سکینه و آرامش روحی که در این دنیا به آنها بخشید، و مجموعه این سه نعمت فوز عظیم و پیروزی بزرگی است برای کسانی که از این بوته امتحان سالم بیرون آمدند.

---

ذلک امر الله انزله الیکم ومن یتق الله یکفر عنه سیـاته ویعظم له اجرا. «این فرمان خدا است که بر شما نازل کرده، و هر کس تقواى الهى پیشه کند خداوند گناهان او را مى‌بخشد، و پاداش او را بزرگ مى‌دارد».
خداوند می‌فرماید: (و هر کس تقوای الهی پیشه کند، و از مخالفت فرمان او بپرهیزد، خداوند گناهان او را می‌بخشد، و پاداش او را بزرگ می‌سازد) (و من یتق الله یکفر عنه سیئاته و یعظم له اجرا).
بعضی از مفسران گفته‌اند که منظور از (سیئات) در اینجا (گناهان صغیره) است، و منظور از تقوا پرهیز از (گناهان کبیره) است به این ترتیب پرهیز از کبائر سبب بخشودگی صغائر می‌شود، شبیه آنچه در آیه ۳۱ سوره نساء آمده است. و لازمه این سخن آن است که مخالفت احکام گذشته در زمینه طلاق و عده جزء گناهان کبیره محسوب می‌شود.
البته درست است که (سیئات) گاهی به معنی گناهان صغیره آمده است، ولی در بسیاری از آیات قرآن مجید (سیئات) به عموم گناهان اعم از صغیره و کبیره اطلاق شده است.

---