جمع بین الصلاتین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به خواندن دو
نماز واجب یومیه بدون فاصله
جمع بین الصلاتین گفته می شود.
فاصله نینداختن بین
نماز ظهر و
عصر یا
مغرب و
عشا را جمع بین الصلاتین می گویند.
عنوان یاد شده در کلمات
فقها دو اطلاق دارد: یکى خواندن نماز ظهر و عصر، یا مغرب و عشا در
وقت مشترک؛ با
تأخیر نماز اوّل تا پایان
وقت فضیلتش و خواندن آن با نماز بعدى در اوّل وقت فضیلتش، یا با
تعجیل نماز دوم و خواندن آن با نماز اوّل در آغاز
وقت فضیلت آن. و دیگرى، خواندن نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا در پى هم بدون فاصله انداختن بین آن دو به
نافله.
بنابر اطلاق نخست، جمع بین دو نماز با تأخیر یا
تقدیم یکى از دو نماز و خواندن آن دو، در وقت فضیلت دیگرى، محقق مى‌شود، هرچند در وسط، نافله بخواند؛ برخلاف اطلاق دوم، که با خواندن نافله در وسط دو نماز، جمع تحقق نمى‌یابد.
از این عنوان در بابهاى
طهارت ،
صلات و
حج سخن گفته‌اند.
جمع کردن بین دو نماز در
سفر و
حضر ، با
عذر و بدون عذر
جایز ، لیکن تفریق
مستحب است. البته در اینکه تفریق با خواندن نماز اوّل در وقت فضیلتش و تأخیر نماز دوم تا پایان وقت فضیلت نماز اوّل، مستحب است، هرچند نافله نخواند، یا تنها تفریق، در صورت خواندن نافله بین دو نماز
استحباب دارد و تفریق بدون خواندن نافله استحباب ندارد،
اختلاف است. قول نخست منسوب به
مشهور است.
فاصله انداختن بین دو نماز در حدّ
ذکر تسبیح حضرت فاطمه علیها السّلام و دیگر
تعقیبات ، منافى با جمع نیست؛ چون به این مقدار، تفریق صدق نمى‌کند.
مستحاضه به
استحاضه کثیره مى‌تواند بین نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا جمع کند و دو نماز را با یک
غسل بخواند؛ لیکن در اینکه این عمل بر وى
واجب است یا نه، اختلاف است. بنابر قول به عدم
وجوب ، در صورت عدم جمع، براى هر نماز یک غسل واجب است.
افضل براى
مستحاضه خواندن نماز ظهر و مغرب در آخر وقت فضیلت آن دو است تا هر یک از دو نماز در وقت فضیلت خود خوانده شود.
جمع بین نماز ظهر و عصر در اوّل وقت براى کسى که در روز
عرفه در
عرفات حضور دارد
و نیز در روز
جمعه ،
مستحب است؛ چنان که جمع بین نماز مغرب و عشا در
مشعر الحرام استحباب دارد؛ بدین گونه که
کوچ کننده از عرفات نماز مغرب را به تأخیر مى‌اندازد و پس از رسیدن به
مشعر آن را با عشا جمع مى‌کند و نافله مغرب را پس از
نماز عشا مى‌گزارد.
بنابر تصریح برخى، جمع بین نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا، براى
مسافر مستحب است.
بر
سقوط اذان نماز عصر در روز جمعه، در صورت جمع بین آن و
نماز جمعه ادعاى
اجماع شده است. بنابر قول منسوب به مشهور، در صورت جمع آن با نماز ظهر نیز اذان نماز عصر
ساقط است.
همچنین است
حکم اذان نماز عصر در عرفات ، و عشا در مشعر براى
حاجی در صورت
اختیار جمع. در اینکه سقوط اذان در موارد یاد شده به نحو
رخصت است یا
عزیمت (تا گفتن آن
حرام و غیر
مشروع باشد) اختلاف است.
چنان که در سقوط اذان نماز دوم، در غیر موارد یاد شده، در صورت جمع بین دو نماز، اختلاف است. قول به سقوط به مشهور نسبت داده شده است.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، جلد۳، صفحه ۱۰۷-۱۰۸.
