• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حارث‌ بن محمد

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حارث‌بن محمدبن أبی‌أُسامة، محدّث و مُسنِد عراقی می‌باشد.



وى در شوال ۱۸۶ در بغداد متولد شد.


و چون نَسَبش به تمیم‌بن مرَّه می‌رسید به تمیمی مشهور شد.
[۱] تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۴.
[۲] الانساب، ج۱، ص۴۷۹.



از جزئیات زندگی وى اطلاعى در دست نیست.

او از اشخاص بسیارى حدیث شنید و روایت كرد، از جمله از ابوخالد یزیدبن هارون سلمی، ابوالحسن علی‌بن عاصم تمیمی، ابومحمد روح‌بن عبادة قیسی و ابوعبداللّه محمدبن عمر واقدی
[۳] كتاب الثقات، ج۸، ص۱۸۳.
[۴] تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۴.
[۵] الانساب، ج۱، ص۴۷۹.
، خلیلی قزوینی
[۶] كتاب الارشاد فى معرفة علماء الحدیث، ج۲، ص۵۱۹.
[۷] كتاب الارشاد فى معرفة علماء الحدیث، ج ۲، ص۵۹۰.
حارث‌بن محمد را از آخرین شاگردان ضحاک‌بن مَخلَد (متوفى ۲۱۲) و ابن‌کُناسه (متوفى ۲۰۷) در بغداد دانسته است.


در توثیق و تضعیف حارث اختلاف هست. علی‌بن عمر دارقطنی و ابواسحاق حربی
[۸] تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۵.
[۹] كتاب الثقات، ج۸، ص۱۸۳.
او را ثقه، راستگو و روایاتش را درخور اعتماد خوانده‌اند،اما ابن‌حزم
[۱۰] أسامة المحلّی، ج۲، ص۱۹۵.    
[۱۱] المحلّى، ج۱۱، ص۵۳.
كه او را تضعیف كرده است.


بسیارى از حارث روایت كرده‌اند، از جمله ابن ابی‌الدنیا، ابوجعفر محمدبن جریر طبری، و ابوبکر محمدبن عبداللّه شافعی
[۱۲] تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۴.
[۱۳] غایةالنهایة فى طبقات‌القرّاء، ج۱، ص۲۰۱.
او را در زمره راویان قرائت قرآن از محمدبن سعد کاتب واقدی آورده و ابوبکربن مجاهد نیز قرائت حارث را روایت كرده است. حارث‌بن محمد در شب عرفه سال ۲۸۲ درگذشت.
[۱۴] تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۵.




۷.۱ - مسند حارث


وى صاحب مُسند بوده كه ذهبی
[۱۵] تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۶، ص۷۳۲.
آن را اثرى مفصّل توصیف كرده و گفته اجزائى از آن را با سندِ متصل سماع كرده است.

۷.۱.۱ - بهره‌گیری از مسند حارث


این کتاب تا قرن نهم در دسترس بوده است.
[۱۶] بغیة الباحث عن زوائد مسندالحارث، ص۱۷.
[۱۷] المطالب العالیة بزوائد المسانیدالثمانیة، ج۱، ص۴.
هیثمی زوائد آن مسند، یعنى آنچه در صحاح سته نبوده، را به ترتیب ابواب فقهی در بغیةالباحث عن زوائد مسندالحارث گرد آورده است.
همچنین ابن‌حجر عسقلانی در المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة
[۱۸] المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة، ج۱، ص۴.
و بوصیری در اتحاف الخِیرةِالمَهَرَة بزوائد المسانید العشرة
[۱۹] اتحاف الخِیرةِالمَهَرَة بزوائد المسانید العشرة، ج۱، ص۳۳.
از آن بهره گرفته‌اند.

۷.۱.۲ - مسند حارث درحال حاضر


جزء حدیثی برگرفته از مسند او به روایت ابوبکر احمدبن یوسف‌بن خلّاد (متوفى ۳۵۹) از حارث‌بن محمد، در پانزده برگ در کتابخانه ظاهریه دمشق، مجموعه ۳۷۹۱ (برگهاى ۱۸۳ـ۱۹۷) با عنوان مسندالمشایخ عن رسول‌اللّه (ص) باقى مانده است.
[۲۰] فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالكتب الظاهریة بدمشق، ص۲۷۸.

احادیث عالی‌السند مسند حارث‌بن محمد نیز با عنوان أحادیث عوالی المستخرجة من مسند الحارث‌بن أبی أسامة به روایت ابونعیم احمدبن عبداللّه اصفهانی (متوفى ۴۳۰) در ضمن مجموعه ۳۸۳۷ کتابخانه ظاهریه دمشق (برگهاى ۲۱۱ـ۲۱۵) موجود است.
[۲۱] فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالكتب الظاهریة بدمشق، ص۵۳۵ـ۵۳۶.


۷.۲ - دیگر آثار حارث


از دیگر آثار او، جزء حدیثى از روایات ابوالحسن علی‌بن عاصم‌بن صُهیب قرشی (متوفى ۲۰۱) است كه در شش برگ در كتابخانه ظاهریه دمشق، مجموعه ۳۷۶۸ (برگهاى ۱۵۱ـ ۱۵۶) به خط و سماع موفق‌الدین‌بن قدامه مقدسی با عنوان حدیث علی‌بن عاصم عن شیوخه، نگهدارى می‌شود.
[۲۲] فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالكتب الظاهریة بدمشق، ص۱۶۳.
همچنین ابوعبداللّه محمدبن عبدوس جهشیاری در کتاب الوزراء و الکتّاب
[۲۳] كتاب الوزراء و الكتّاب، ص۱۳۶.
[۲۴] كتاب الوزراء و الكتّاب، ص۲۴۱.
از کتاب‌الخلفاء او مطالبى نقل كرده است.


• ابن‌جزری، غایةالنهایة فی طبقات‌القرّاء، چاپ برگشترسر، قاهره.
• ابن‌حِبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد، دكن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
• ابن‌حجر عسقلانی، المطالب العالیة بزوائد المسانیدالثمانیة، چاپ حبیب‌الرحمان اعظیمى، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
• ابن‌حزم، المحلّی، چاپ احمد محمدشاكر، بیروت : دارالفكر.
• احمدبن ابی‌بکر بوصیری، اتحاف الخیرةالمهرة بزوائد المسانید العشرة، چاپ عادل‌بن سعد و سیدبن محمود، ریاض ۱۴۱۹/۱۹۹۸.
• محمدبن عبدوس جهشیاری، کتاب الوزراء و الکتّاب، چاپ مصطفى سقا، ابراهیم ابیارى، و عبدالحفیظ شلبى، قاهره ۱۳۵۷/۱۹۳۸.
• خطیب بغدادی، تاریخ بغداد.
• خلیل‌بن عبداللّه خلیلی قزوینی، کتاب الارشاد فی معرفة علماء الحدیث، چاپ محمد سعیدبن عمر ادریس، ریاض ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
• محمدبن احمد ذهبی، تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
• سمعانی، الانساب.
• یاسین محمد سوّاس، فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالکتب الظاهریة بدمشق، کویت ۱۴۰۸/۱۹۸۷.
• علی‌بن ابوبکر هیثمی، بغیة الباحث عن زوائد مسندالحارث، چاپ مسعد عبدالحمید محمد سعدنى، (قاهره).

 
۱. ↑ تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۴.
۲. ↑ الانساب، ج۱، ص۴۷۹.
۳. ↑ كتاب الثقات، ج۸، ص۱۸۳.
۴. ↑ تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۴.
۵. ↑ الانساب، ج۱، ص۴۷۹.
۶. ↑ كتاب الارشاد فى معرفة علماء الحدیث، ج۲، ص۵۱۹.
۷. ↑ كتاب الارشاد فى معرفة علماء الحدیث، ج ۲، ص۵۹۰.
۸. ↑ تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۵.
۹. ↑ كتاب الثقات، ج۸، ص۱۸۳.
۱۰. ↑ أسامة المحلّی، ج۲، ص۱۹۵.    
۱۱. ↑ المحلّى، ج۱۱، ص۵۳.
۱۲. ↑ تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۴.
۱۳. ↑ غایةالنهایة فى طبقات‌القرّاء، ج۱، ص۲۰۱.
۱۴. ↑ تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۵.
۱۵. ↑ تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۶، ص۷۳۲.
۱۶. ↑ بغیة الباحث عن زوائد مسندالحارث، ص۱۷.
۱۷. ↑ المطالب العالیة بزوائد المسانیدالثمانیة، ج۱، ص۴.
۱۸. ↑ المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة، ج۱، ص۴.
۱۹. ↑ اتحاف الخِیرةِالمَهَرَة بزوائد المسانید العشرة، ج۱، ص۳۳.
۲۰. ↑ فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالكتب الظاهریة بدمشق، ص۲۷۸.
۲۱. ↑ فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالكتب الظاهریة بدمشق، ص۵۳۵ـ۵۳۶.
۲۲. ↑ فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالكتب الظاهریة بدمشق، ص۱۶۳.
۲۳. ↑ كتاب الوزراء و الكتّاب، ص۱۳۶.
۲۴. ↑ كتاب الوزراء و الكتّاب، ص۲۴۱.



دانشنامه جهان اسلام، مقاله شماره۵۶۸۹.    




جعبه ابزار