• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حارث‌ بن محمد

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حارث‌بن محمدبن أبی‌أُسامة، محدّث و مُسنِد عراقى می‌باشد.



وى در شوال ۱۸۶ در بغداد متولد شد.


و چون نَسَبش به تمیم‌بن مرَّه می‌رسید به تمیمى مشهور شد.
[۱] تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۴.
[۲] الانساب، ج۱، ص۴۷۹.



از جزئیات زندگى وى اطلاعى در دست نیست.

او از اشخاص بسیارى حدیث شنید و روایت كرد، از جمله از ابوخالد یزیدبن هارون سلمى، ابوالحسن علی‌بن عاصم تمیمى، ابومحمد روح‌بن عبادة قیسى و ابوعبداللّه محمدبن عمر واقدى
[۳] كتاب الثقات، ج۸، ص۱۸۳.
[۴] تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۴.
[۵] الانساب، ج۱، ص۴۷۹.
، خلیلى قزوینى
[۶] كتاب الارشاد فى معرفة علماء الحدیث، ج۲، ص۵۱۹.
[۷] كتاب الارشاد فى معرفة علماء الحدیث، ج ۲، ص۵۹۰.
حارث‌بن محمد را از آخرین شاگردان ضحاك‌بن مَخلَد (متوفى ۲۱۲) و ابن‌كُناسه (متوفى ۲۰۷) در بغداد دانسته است.


در توثیق و تضعیف حارث اختلاف هست. علی‌بن عمر دارقطنى و ابواسحاق حربى
[۸] تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۵.
[۹] كتاب الثقات، ج۸، ص۱۸۳.
او را ثقه، راستگو و روایاتش را درخور اعتماد خوانده‌اند،اما ابن‌حزم
[۱۰] أسامة المحلّى، ج۲، ص۱۹۵.    
[۱۱] المحلّى، ج۱۱، ص۵۳.
كه او را تضعیف كرده است.


بسیارى از حارث روایت كرده‌اند، از جمله ابن ابی‌الدنیا، ابوجعفر محمدبن جریر طبرى، و ابوبكر محمدبن عبداللّه شافعى
[۱۲] تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۴.
[۱۳] غایةالنهایة فى طبقات‌القرّاء، ج۱، ص۲۰۱.
او را در زمره راویان قرائت قرآن از محمدبن سعد كاتب واقدى آورده و ابوبكربن مجاهد نیز قرائت حارث را روایت كرده است. حارث‌بن محمد در شب عرفه سال ۲۸۲ درگذشت.
[۱۴] تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۵.




۷.۱ - مسند حارث


وى صاحب مُسند بوده كه ذهبى
[۱۵] تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۶، ص۷۳۲.
آن را اثرى مفصّل توصیف كرده و گفته اجزائى از آن را با سندِ متصل سماع كرده است.

۷.۱.۱ - بهره‌گیری از مسند حارث


این كتاب تا قرن نهم در دسترس بوده است.
[۱۶] بغیة الباحث عن زوائد مسندالحارث، ص۱۷.
[۱۷] المطالب العالیة بزوائد المسانیدالثمانیة، ج۱، ص۴.
هیثمى زوائد آن مسند، یعنى آنچه در صحاح سته نبوده، را به ترتیب ابواب فقهى در بغیةالباحث عن زوائد مسندالحارث گرد آورده است.
همچنین ابن‌حجر عسقلانى در المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة
[۱۸] المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة، ج۱، ص۴.
و بوصیرى در اتحاف الخِیرةِالمَهَرَة بزوائد المسانید العشرة
[۱۹] اتحاف الخِیرةِالمَهَرَة بزوائد المسانید العشرة، ج۱، ص۳۳.
از آن بهره گرفته‌اند.

۷.۱.۲ - مسند حارث درحال حاضر


جزء حدیثى برگرفته از مسند او به روایت ابوبكر احمدبن یوسف‌بن خلّاد (متوفى ۳۵۹) از حارث‌بن محمد، در پانزده برگ در كتابخانه ظاهریه دمشق، مجموعه ۳۷۹۱ (برگهاى ۱۸۳ـ۱۹۷) با عنوان مسندالمشایخ عن رسول‌اللّه (ص) باقى مانده است.
[۲۰] فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالكتب الظاهریة بدمشق، ص۲۷۸.

احادیث عالی‌السند مسند حارث‌بن محمد نیز با عنوان أحادیث عوالى المستخرجة من مسند الحارث‌بن أبى أسامة به روایت ابونعیم احمدبن عبداللّه اصفهانى (متوفى ۴۳۰) در ضمن مجموعه ۳۸۳۷ كتابخانه ظاهریه دمشق (برگهاى ۲۱۱ـ۲۱۵) موجود است.
[۲۱] فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالكتب الظاهریة بدمشق، ص۵۳۵ـ۵۳۶.


۷.۲ - دیگر آثار حارث


از دیگر آثار او، جزء حدیثى از روایات ابوالحسن علی‌بن عاصم‌بن صُهیب قرشى (متوفى ۲۰۱) است كه در شش برگ در كتابخانه ظاهریه دمشق، مجموعه ۳۷۶۸ (برگهاى ۱۵۱ـ ۱۵۶) به خط و سماع موفق‌الدین‌بن قدامه مقدسى با عنوان حدیث علی‌بن عاصم عن شیوخه، نگهدارى می‌شود.
[۲۲] فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالكتب الظاهریة بدمشق، ص۱۶۳.
همچنین ابوعبداللّه محمدبن عبدوس جهشیارى در كتاب الوزراء و الكتّاب
[۲۳] كتاب الوزراء و الكتّاب، ص۱۳۶.
[۲۴] كتاب الوزراء و الكتّاب، ص۲۴۱.
از كتاب‌الخلفاء او مطالبى نقل كرده است.


• ابن‌جزرى، غایةالنهایة فى طبقات‌القرّاء، چاپ برگشترسر، قاهره.
• ابن‌حِبّان، كتاب الثقات، حیدرآباد، دكن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت.
• ابن‌حجر عسقلانى، المطالب العالیة بزوائد المسانیدالثمانیة، چاپ حبیب‌الرحمان اعظیمى، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
• ابن‌حزم، المحلّى، چاپ احمد محمدشاكر، بیروت : دارالفكر.
• احمدبن ابی‌بكر بوصیرى، اتحاف الخیرةالمهرة بزوائد المسانید العشرة، چاپ عادل‌بن سعد و سیدبن محمود، ریاض ۱۴۱۹/۱۹۹۸.
• محمدبن عبدوس جهشیارى، كتاب الوزراء و الكتّاب، چاپ مصطفى سقا، ابراهیم ابیارى، و عبدالحفیظ شلبى، قاهره ۱۳۵۷/۱۹۳۸.
• خطیب بغدادى، تاریخ بغداد.
• خلیل‌بن عبداللّه خلیلى قزوینى، كتاب الارشاد فى معرفة علماء الحدیث، چاپ محمد سعیدبن عمر ادریس، ریاض ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
• محمدبن احمد ذهبى، تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
• سمعانى، الانساب.
• یاسین محمد سوّاس، فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالكتب الظاهریة بدمشق، كویت ۱۴۰۸/۱۹۸۷.
• علی‌بن ابوبكر هیثمى، بغیة الباحث عن زوائد مسندالحارث، چاپ مسعد عبدالحمید محمد سعدنى، (قاهره).

 
۱. ↑ تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۴.
۲. ↑ الانساب، ج۱، ص۴۷۹.
۳. ↑ كتاب الثقات، ج۸، ص۱۸۳.
۴. ↑ تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۴.
۵. ↑ الانساب، ج۱، ص۴۷۹.
۶. ↑ كتاب الارشاد فى معرفة علماء الحدیث، ج۲، ص۵۱۹.
۷. ↑ كتاب الارشاد فى معرفة علماء الحدیث، ج ۲، ص۵۹۰.
۸. ↑ تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۵.
۹. ↑ كتاب الثقات، ج۸، ص۱۸۳.
۱۰. ↑ أسامة المحلّى، ج۲، ص۱۹۵.    
۱۱. ↑ المحلّى، ج۱۱، ص۵۳.
۱۲. ↑ تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۴.
۱۳. ↑ غایةالنهایة فى طبقات‌القرّاء، ج۱، ص۲۰۱.
۱۴. ↑ تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۱۵.
۱۵. ↑ تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۶، ص۷۳۲.
۱۶. ↑ بغیة الباحث عن زوائد مسندالحارث، ص۱۷.
۱۷. ↑ المطالب العالیة بزوائد المسانیدالثمانیة، ج۱، ص۴.
۱۸. ↑ المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة، ج۱، ص۴.
۱۹. ↑ اتحاف الخِیرةِالمَهَرَة بزوائد المسانید العشرة، ج۱، ص۳۳.
۲۰. ↑ فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالكتب الظاهریة بدمشق، ص۲۷۸.
۲۱. ↑ فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالكتب الظاهریة بدمشق، ص۵۳۵ـ۵۳۶.
۲۲. ↑ فهرس مجامیع المدرسة العُمریة فی‌دارالكتب الظاهریة بدمشق، ص۱۶۳.
۲۳. ↑ كتاب الوزراء و الكتّاب، ص۱۳۶.
۲۴. ↑ كتاب الوزراء و الكتّاب، ص۲۴۱.



دانشنامه جهان اسلام، مقاله شماره۵۶۸۹.    




جعبه ابزار