دلیلین متعادلین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دلیلَین مُتِعادِلَین (به فتح لام و سکون یاء) به معنی دو
دلیل متعارضِ برابر، به حسب اسباب ترجیحند.
به دلیلین متعادلین دلیلَین مُتِکافِئَین نیز گفته می شود.
دلیلین متعادلین، مقابل
دلیلین متفاضلین بوده و عبارت است از دو دلیل متعارضی که بعد از جست و جوی
مکلف از مرجح، هیچ گونه رجحان و امتیازی بر یک دیگر نداشته باشند؛ مانند این که یکی از دو دلیل متعارض بگوید:
نماز جمعه واجب است و دلیل دیگر بگوید: نماز جمعه واجب نیست و هیچ گونه مرجحی نیز که باعث ترجیح یکی بر دیگری شود وجود نداشته باشد.
در این که هنگام تعادل دو دلیل متعارض وظیفه چیست، میان
اصولیون اختلاف است؛ بنابر مقتضای
قاعده اولی در دو دلیل متعادل و بنا بر
مسلک طریقیت در
حجیت امارات،
مشهور علمای متأخر همانند مرحوم "
آخوند خراسانی "، "
میرزای نایینی " و "
مظفر "،
اصل را تساقط و برخی دیگر
تخییر می دانند.
اما بنابر مقتضای
قاعده ثانوی در
اخبار متعارض، میان علما سه دیدگاه وجود دارد:
۱ ـ مشهور علما مستفاد از
اخبار را،
تخییر دانسته اند؛
۲ ـ گروهی از فقیهان می گویند:
مجتهد هنگام برخورد با دو دلیل
متعارض باید توقف کند؛
۳ ـ جمعی دیگر از فقیهان گفته اند: مجتهد هنگام بر خورد با دو دلیل متعارض متعادل باید
احتیاط کند.
مشکینی، علی، تحریرالمعالم، ص ۲۲۴
آخوندخراسانی، محمدکاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص ۵۰۵
انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائدالاصول، ج ۲، ص ۷۵۳-۷۶۵
محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج ۳، ص ۴۴۱-۴۹۰
مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج ۲، ص ۲۰۶
سبحانی، جعفر، المحصول فی علم الاصول، ج ۴، ص ۴۰۷
محمدی، علی، شرح رسائل، ج ۷، ص ۵۵
مجاهد، محمد بن علی، مفاتیح الاصول، ص ۶۸۲
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی
