• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

راغب‌ اصفهانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حسین بن محمد بن مفضل، در قیاس با شمار آثار و جایگاه علمی و فرهنگی وی در عصر خودش، آگاهی‌های کافی از حیات و چند و چون دانش اندوزی‌اش نداریم. به گمان صفوان عدنان، محقق مفردات، راغب در دروس لغت ابومنصور جبان صاحب کتاب «الشامل» در لغت که ساکن اصفهان و هم عصر وی بوده شرکت می‌جسته است، ابومنصور در یک طبقه قبل از راغب قرار می‌گیرد.



از اوصاف وی چنین بر می‌آید که اهل وعظ و تدریس و تالیف و مناظره بوده و نیز صاحب حسن خلق و خلق. در جوانی عصر صاحب بن عباد وزیر مشهور را درک کرده ولی با او مصاحبتی نداشته، اما با وزیر بعدی، ابوالعباس ضبی (احمد بن ابراهیم) که جانشین صاحب بن عباد گشته و دوستدار علم و علماء بود، مجالست کرده با او و علماء حاضر در مجلس وی، مباحث علمی داشته است.
با بزرگان علمی و ادبی مانند ابوالقاسم ابن ابی العلاء رفت و آمد نموده، در مجالس آنان شرکت می‌جسته است، حضور وی در این جمعها، دلالت بر عدم عزلت گزینیش دارد، اما عدم شهرتش بخاطر این است که از حکما محسوب می‌شده و اهل‌سنت، نظر مساعدی نسبت به آنها ندارند. گویا خود نیز گمنامی را دوست می‌داشته و در موارد زیادی از تالیفاتش به عدم مدح خود و پرهیز از پرداختن به اینگونه مسائل، اشاراتی دارد.
بیهقی و شهرزوری درباره راغب می‌نویسند: از حکماء اسلام بوده و بین شریعت و حکمت جمع نموده و بهره معقول او بیشتر است. «تاریخ حکماء اسلام»، «نزهة الارواح» خوانساری
[۱] روضات الجنات، ص۲۳۸.
او را با القابی اینچنین توصیف می‌کند: «امام، ادیب حافظ، صاحب لغت، ادبیات، حدیث، شعر و کتابت، اخلاق و حکمت و کلام و علوم اوائل را می‌داند و او را مورد قبول خاصه و عامه می‌شمرد.» در «کشف المحجوب» او را از مشایخ طریقت نیز شمرده است.


در عقیده وی اختلاف است، ظاهر آن است که از اهل‌سنت و جماعت و غیر معتزلی بوده، هر چند برخی هم او را معتزلی یا شیعی گفته‌اند، با این همه از اهل‌بیت «علیهم‌السلام» مطلب نقل می‌کند و اهل محبت ایشان است. فخر رازی در «تاسیس التقدیس» او را از ائمه اهل‌سنت نامیده و قرین غزالی نموده است. در مذهب فقهی‌اش مجتهد بوده، نه مقلد، و قول به شافعی بودن وی درست نیست، زیرا ردی بر برخی آراء آنها دارد.
در خلال مفردات، ردودی نیز بر معتزله دارد، مانند رد بر جبایی در ماده «ختم» و رد بر بلخی در ماده «خل» و اثبات رؤیة الله در قیامت در «رساله الاعتقاد». در همین رساله نیز طعنهایی بر شیعه دارد.
راغب شعر هم می‌گفته و از وی ابیاتی بر جای است. در تاریخ درگذشت وی اختلاف است، ارجح آن است که آن را در حدود ۴۲۵ ق بدانیم.


قرن چهارم هجری دوران شکوفایی و نهضت علمی بود. راغب متاثر از این فضا، در کارنامه خود تالیفات ارزشمندی را ثبت کرده است. ۲۳ اثر با نام او همراه است. برخی از آنها عبارتند از: مفردات غریب قرآن، تفسیر قرآن کریم (جامع التفسیر)، حل متشابهات القرآن (درة التاویل فی متشابه التنزیلتحقیق البیان فی تاویل القرآن، احتجاج القراء، المعانی الاکبر، الرسالة المنبهة علی فوائد القرآن، رسالة فی الاعتقاد، الذریعة الی مکارم الشریعة، تفصیل النشاتین و تحصیل السعادتین، کتاب شرف التصوف، رساله تحقیق مناسبات الالفاظ، رساله‌ای در مراتب علوم.
از نگرش گذرا بر فهرست نگاشته‌های راغب و کتابشناسی‌ها و کتاب‌های اسلامی، در می‌یابیم وی، بهره‌ای کلان از کوشش‌های علمی خویش را ویژه قرآن و دانش‌های قرآنی ساخته بوده و به ویژه مفردات او از آوازه‌مندترین و پر تاثیرترین نگارش‌های قرآنی متقدم نزد پسینیان وی به شمار می‌رود.


مفردات ألفاظ القرآن‌ (کتاب)


۱. روضات الجنات، ص۲۳۸.



نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.



جعبه ابزار