• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ریشه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



به اندامهاى گیاهى معمولا زیرزمینى که کار آن جذب آب و مواد غذایى است ریشه می‌گویند که از احکام مرتبط با آن به مناسبت در بابهایى نظیر حج، صلح، مزارعه، مساقات و احیاء موات سخن گفته‏اند.




از ریشه کندن و بریدن درختان و گیاهان حرم - جز آنچه که استثنا شده - حرام و موجب ثبوت کفاره است.
قطع کردن درختى که ریشه‏اش در بیرون حرم، لیکن شاخه‌هایش در فضاى حرم است و یا بالعکس، حرام مى‏باشد.



شکار کردن صید نشسته بر شاخه درختى که ریشه آن در حرم است، حرام مى‏باشد، حتى اگر خود شاخه و صید در خارج حرم باشد.



اگر ریشه درختى به ملک همسایه سرایت کند، وى مى‏تواند آن را در محدوده ملک خود قطع کند. در اینکه این کار نیاز به اذن مالک و با خوددارى وى، اذن حاکم شرع دارد یا نه و نیز در اینکه بریدن آن بر مالک درخت واجب است یا نه، اختلاف مى‏باشد.



در مزارعه چنانچه پس از جمع‌آورى و تقسیم محصول و سپرى شدن مدت عقد، ریشه آن در زمین بماند و سال بعد به بار نشیند، در صورتى که‏ مالک و زارع از آن اعراض کرده باشند - بنابر قول به اینکه اعراض موجب خروج از ملک مى‏شود - محصول از مباحات به شمار مى‏رود و از آنِ کسى خواهد بود که نسبت به برداشت آن از دیگران پیشى گیرد؛ اما در صورت عدم اعراض، اگر بذر، مال هر دو باشد، محصول میان آن دو تقسیم مى‏شود و اگر مال یکى باشد آیا محصول مطلقا مال هر دو مى‏باشد و میانشان تقسیم مى‏شود یا در صورتى که اشتراک مالک و زارع در ریشه، در عقد شرط شده باشد، بین آن دو تقسیم مى‏گردد و اگر شرط نشده باشد از آنِ مالک بذر خواهد بود یا از آنِ مالک زمین، اختلاف است.
[۸] العروة الوثقى‏ ج۵، ص۳۳۸.
[۹] توضیح المسائل مراجع۲، ص۳۶۶ م۲۲۳۷.




عقد مساقات نسبت به گیاهان و درختانى که در زمین ریشه ثابت دارند صحیح است؛ اما در مثل سبزیها که در زمین ریشه ثابت ندارند، صحیح نمى‏باشد.



حریم درخت کاشته شده در زمین موات، محدوده‏ایی است که ریشه و شاخه‌هاى درخت آن را پوشش داده است یا زمینه پوشش دادن دارد. بنابراین، دیگرى حق احیاى این محدوده را ندارد.



 
۱. الحدائق الناضرة ج۱۵، ص۵۲۸.    
۲. جواهر الکلام ج۱۸، ص۴۱۵.    
۳. المقنعة، ص۴۳۹.    
۴. تذکرة الفقهاء ج۷، ص۳۷۲.    
۵. جواهرالکلام ج۲۰، ص۳۰۶.    
۶. جواهر الکلام ج۲۰، ص۳۰۵.    
۷. جواهر الکلام ج۲۶، ص۲۷۷-۲۷۸.    
۸. العروة الوثقى‏ ج۵، ص۳۳۸.
۹. توضیح المسائل مراجع۲، ص۳۶۶ م۲۲۳۷.
۱۰. جواهر الکلام ج۲۷، ص۵۳.    
۱۱. جواهر الکلام ج۳۸، ص۵۲.    




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۲۱۹-۲۲۰.    




جعبه ابزار