ریشه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به اندامهاى گیاهى معمولا زیرزمینى که کار آن جذب
آب و مواد غذایى است ریشه می‌گویند که از
احکام مرتبط با آن به مناسبت در بابهایى نظیر
حج،
صلح،
مزارعه،
مساقات و
احیاء موات سخن گفتهاند.
از ریشه
کندن و
بریدن درختان و گیاهان
حرم - جز آنچه که
استثنا شده -
حرام و موجب ثبوت
کفاره است.
قطع کردن درختى که ریشهاش در بیرون حرم، لیکن شاخه‌هایش در فضاى حرم است و یا بالعکس، حرام مىباشد.
شکار کردن
صید نشسته بر شاخه درختى که ریشه آن در حرم است، حرام مىباشد، حتى اگر خود
شاخه و صید در خارج حرم باشد.
اگر ریشه درختى به
ملک همسایه سرایت کند، وى مىتواند آن را در
محدوده ملک خود قطع کند. در اینکه این کار نیاز به
اذن مالک و با خوددارى وى،
اذن حاکم شرع دارد یا نه و نیز در اینکه بریدن آن بر مالک درخت واجب است یا نه،
اختلاف مىباشد.
در
مزارعه چنانچه پس از جمع‌آورى و تقسیم
محصول و سپرى شدن مدت
عقد، ریشه آن در
زمین بماند و
سال بعد به بار نشیند، در صورتى که مالک و
زارع از آن
اعراض کرده باشند - بنابر قول به اینکه اعراض موجب خروج از ملک مىشود - محصول از
مباحات به شمار مىرود و از آنِ کسى خواهد بود که نسبت به برداشت آن از دیگران پیشى گیرد؛ اما در صورت عدم اعراض، اگر
بذر،
مال هر دو باشد، محصول میان آن دو تقسیم مىشود و اگر مال یکى باشد آیا محصول مطلقا مال هر دو مىباشد و میانشان تقسیم مىشود یا در صورتى که اشتراک مالک و زارع در ریشه، در
عقد شرط شده باشد، بین آن دو تقسیم مىگردد و اگر شرط نشده باشد از آنِ مالک
بذر خواهد بود یا از آنِ مالک زمین، اختلاف است.
عقد مساقات نسبت به گیاهان و درختانى که در زمین ریشه ثابت دارند
صحیح است؛ اما در مثل سبزیها که در زمین ریشه ثابت ندارند، صحیح نمىباشد.
حریم درخت کاشته شده در زمین
موات، محدودهایی است که ریشه و شاخه‌هاى درخت آن را پوشش داده است یا زمینه پوشش دادن دارد. بنابراین، دیگرى حق احیاى این محدوده را ندارد.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۲۱۹-۲۲۰.
