• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سیدمحمدابراهیم حسینی‌قزوینی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



سید محمدابراهیم (میر ابراهیما/ ابراهیم)، فرزند میرمحمدمعصوم، فقیه، حکیم و متکلم امامی است.



وی در ۱۰۵۷ در قزوین به دنیا آمد.


نزد پدر خود علم آموخت، سپس به اصفهان رفت و نزد استادان بزرگی چون محمدباقر مجلسی، آقا جمال خوانساری، جعفر بن عبداللّه کَمَره‌ای (قاضی و شیخ‌الاسلام اصفهان) درس خواند و از دو استاد اول، اجازه روایت گرفت. محمدابراهیم در فقه و اصول و حکمت و کلام تبحر داشت و به فارسی و عربی شعر می‌سرود.
[۱] محمدعلی گلریز، مینودر، ج۲، ص۳۲، یا، باب‌الجنه قزوین، (قزوین) ۱۳۶۸ش.
[۲] احمد حسینی اشکوری، تلامذة العلامة المجلسی و المجازون منه، ج۱، ص۹، چاپ محمود مرعشی، قم ۱۴۱۰.
[۳] عبدالحسین شهیدی صالحی، «مدرسه فلسفی قزوین در عصر صفوی: جنبشهای فکری و اصولی و اخباری»، ج۱، ص۱۸۷، حوزه، سال ۱۰، ش ۴ (مهر و آبان ۱۳۷۲).



سپس به قزوین بازگشت و به تدریس، افتا و تصدی امور دینی پرداخت.


علاوه بر فرزندش محمدمهدی، شیخ‌عبدالنبی قزوینی (صاحب تتمیم امل‌الامل) و قطب‌الدین محمد ذهبی‌شیرازی نزد او درس خوانده بودند و از او روایت می‌کردند.
[۵] احمد حسینی اشکوری، تلامذة العلامة المجلسی و المجازون منه، ج۱، ص۸ـ۹، چاپ محمود مرعشی، قم ۱۴۱۰.



وی بسیار عابد، زاهد و محتاط بود
[۶] محمدعلی مدرس‌تبریزی، ریحانةالادب، ج۴، ص۴۵۰، تهران ۱۳۶۹ش.
و کتابخانه بزرگی داشت که بسیاری از کتاب‌های آن را تصحیح و مقابله کرده یا بر آن‌ها حاشیه نوشته بود.
همچنین حدود هفتاد جلد کتاب تألیف یا استنساخ کرده بود.
[۷] عبدالنبی‌بن محمدتقی قزوینی، تتمیم امل الآمل، ج۱، ص۵۳، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.



تَحصیل الاطمینان، در شرح زُبْدةُالبیان محقق اردبیلی، که آقاجمال خوانساری بر آن تقریظی نگاشته است؛ حاشیه بر مدارک الاحکام سیدمحمد عاملی؛ سِلاح‌المؤمنین، منتخبی از دعاها و حرزها به فارسی؛ رسالة فی‌العلم الالهی؛ البداء؛ و شرح الصحیفةالسجادیة.


فرزندان ابراهیم نیز عالم و اهل فضل بودند.
افزون بر سیدحسین، که از همه برجسته‌تر بود، دیگر فرزندان وی، سیداحمد، سید محمدمهدی، سیدعلی و سیدحسن بودند.

۷.۱ - سید احمد

سید احمد در علوم ادبی مهارت داشت و چون از علمای بزرگ قزوین به شمار می‌رفت، نادرشاه افشار وی را به گردهمایی دشتِ مغان در ۱۱۴۸ دعوت کرد.
[۱۹] عبدالنبی‌بن محمدتقی قزوینی، تتمیم امل الآمل، ج۱، ص۶۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
[۲۰] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الکواکب المنتشرة فی‌القرن الثانی بعدالعشرة، ج۱، ص۴۴، چاپ علی‌نقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.
[۲۱] حسن امین، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۶، ص۲۰، بیروت ۱۴۰۸ـ۱۴۱۶/ ۱۹۸۷ـ۱۹۹۶.


۷.۲ - سیدمحمدمهدی

سیدمحمدمهدی در علوم عقلی، رجال و حدیث تبحر داشت.
او از طریق پدرش، و گاهی بدون واسطه، از علامه مجلسی روایت کرده است.
[۲۳] حسین‌بن محمدتقی نوری، فیض قدسی: زندگینامه علامه محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷ـ ۱۱۱۰ه ق)، ج۱، ص۱۶۴، ترجمه جعفر نبوی، تهران ۱۳۷۴ش.

گفته‌اند محمدمهدی در حمله محمود افغان به پایتخت (اصفهان)، که در ۱۱۳۵ به سقوط آن انجامید، فتوای جهاد داده بود.
وی در ۱۱۶۳ درگذشت.
[۲۴] پرویز ورجاوند، سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین، ج۱، ص۱۹۷۹، تهران ۱۳۷۷ش.
[۲۵] جمال‌الدین زرآبادی، «میرحسینا و رساله‌ای در علم کلام از او»، ج۱، ص۱۲۹، به کوشش محمدعلی حضرتی، قزوین: بنیاد فرهنگی قزوین‌ شناسی، ۱۳۷۶ش.


۷.۳ - سیدعلی

سیدعلی در علوم غریبه، کلام، ریاضی و طب دست داشت.
[۲۶] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الکواکب المنتشرة فی‌القرن الثانی بعدالعشرة، ج۱، ص۵۴۲، چاپ علی‌نقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.
[۲۷] پرویز ورجاوند، سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین، ج۱، ص۱۹۷۹، تهران ۱۳۷۷ش.


۷.۴ - سیدحسن

سیدحسن (متوفی ۱۱۹۸) منطق، حکمت، کلام، فقه، اصول و تفسیر را از برادران خود، محمدمهدی و حسین، آموخت.
یکی از معروف‌ترین شاگردان او، آخوند ملاعلی نوری، استاد شهیر فلسفه در اصفهان (متوفی ۱۲۴۶) بود.
[۲۸] عبدالنبی‌بن محمدتقی قزوینی، تتمیم امل الآمل، ج۱، ص۱۰۸، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
[۲۹] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الکواکب المنتشرة فی‌القرن الثانی بعدالعشرة، ج۱، ص۱۷۵، چاپ علی‌نقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.

کتاب مجموعةالادعیة و الختوم از او برجای مانده است.


محمدابراهیم در ۱۱۴۵ یا ۱۱۴۹ وفات یافت و در امامزاده حسین قزوین دفن شد.
[۳۱] محمدعلی گلریز، مینودر، ج۲، ص۳۲ـ۳۳، یا، باب‌الجنه قزوین، (قزوین) ۱۳۶۸ش.
[۳۲] احمد حسینی اشکوری، تلامذة العلامة المجلسی و المجازون منه، ج۱، ص۹، چاپ محمود مرعشی، قم ۱۴۱۰.



۱. محمدعلی گلریز، مینودر، ج۲، ص۳۲، یا، باب‌الجنه قزوین، (قزوین) ۱۳۶۸ش.
۲. احمد حسینی اشکوری، تلامذة العلامة المجلسی و المجازون منه، ج۱، ص۹، چاپ محمود مرعشی، قم ۱۴۱۰.
۳. عبدالحسین شهیدی صالحی، «مدرسه فلسفی قزوین در عصر صفوی: جنبشهای فکری و اصولی و اخباری»، ج۱، ص۱۸۷، حوزه، سال ۱۰، ش ۴ (مهر و آبان ۱۳۷۲).
۴. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۱، ص۱۷۸، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۵. احمد حسینی اشکوری، تلامذة العلامة المجلسی و المجازون منه، ج۱، ص۸ـ۹، چاپ محمود مرعشی، قم ۱۴۱۰.
۶. محمدعلی مدرس‌تبریزی، ریحانةالادب، ج۴، ص۴۵۰، تهران ۱۳۶۹ش.
۷. عبدالنبی‌بن محمدتقی قزوینی، تتمیم امل الآمل، ج۱، ص۵۳، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
۸. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱، ص۳۹۲، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۹. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۳، ص۵۳، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۰. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۳، ص۳۹۶، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۱. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۶، ص۱۹۶، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۲. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱۲، ص۲۰۹۲۱۰، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۳. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱۳، ص۳۴۶، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۴. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱۵، ص۳۱۷، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۵. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۶، ص۹۱، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۶. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۰، ص۵۷، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۷. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۰، ص۶۳، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۸. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۰، ص۹۴، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۱۹. عبدالنبی‌بن محمدتقی قزوینی، تتمیم امل الآمل، ج۱، ص۶۵، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
۲۰. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الکواکب المنتشرة فی‌القرن الثانی بعدالعشرة، ج۱، ص۴۴، چاپ علی‌نقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.
۲۱. حسن امین، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۶، ص۲۰، بیروت ۱۴۰۸ـ۱۴۱۶/ ۱۹۸۷ـ۱۹۹۶.
۲۲. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۲۱، ص۱۷۸۱۷۹، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۲۳. حسین‌بن محمدتقی نوری، فیض قدسی: زندگینامه علامه محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷ـ ۱۱۱۰ه ق)، ج۱، ص۱۶۴، ترجمه جعفر نبوی، تهران ۱۳۷۴ش.
۲۴. پرویز ورجاوند، سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین، ج۱، ص۱۹۷۹، تهران ۱۳۷۷ش.
۲۵. جمال‌الدین زرآبادی، «میرحسینا و رساله‌ای در علم کلام از او»، ج۱، ص۱۲۹، به کوشش محمدعلی حضرتی، قزوین: بنیاد فرهنگی قزوین‌ شناسی، ۱۳۷۶ش.
۲۶. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الکواکب المنتشرة فی‌القرن الثانی بعدالعشرة، ج۱، ص۵۴۲، چاپ علی‌نقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.
۲۷. پرویز ورجاوند، سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین، ج۱، ص۱۹۷۹، تهران ۱۳۷۷ش.
۲۸. عبدالنبی‌بن محمدتقی قزوینی، تتمیم امل الآمل، ج۱، ص۱۰۸، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۷.
۲۹. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: الکواکب المنتشرة فی‌القرن الثانی بعدالعشرة، ج۱، ص۱۷۵، چاپ علی‌نقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.
۳۰. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، ج۱، ص۳۹۰، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۳۱. محمدعلی گلریز، مینودر، ج۲، ص۳۲ـ۳۳، یا، باب‌الجنه قزوین، (قزوین) ۱۳۶۸ش.
۳۲. احمد حسینی اشکوری، تلامذة العلامة المجلسی و المجازون منه، ج۱، ص۹، چاپ محمود مرعشی، قم ۱۴۱۰.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خاندان حسینی‌قزوینی»، شماره۶۲۵۴.    






جعبه ابزار