شاهد حال
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شاهد حال به شواهد و قراین غیر گفتارى دلالت كننده بر
رضایت و مانند آن گفته می شود.
شاهد حال عبارت است از
شهادت حالت و رفتار فرد بر موضوعى همچون رضایت، ناخشنودى و مانند آن، از قبیل گشودن در مهمان پذیر،
کاروان سرا و
گرمابه كه بیانگر رضایت
مالک آن نسبت به ورود به آن مكان و استفاده از آن است، یا
حصار نكشیدن اطراف ملک و سرزمین وسیع كه به طور معمول بیانگر رضایت صاحب آن نسبت به آمد و شد، نشستن و دیگر تصرفات غیر زیان
آور به ملک است.
از احكام مرتبط با آن در بابهایى نظیر
صلات،
تجارت و
نکاح سخن گفته اند.
تصرف در مال دیگرى
جایز نیست مگر با رضایت او. از راههاى به دست آوردن رضایت، شاهد حال است كه گاه علم
آور است و گاه
ظن آور.
بدون شك، شاهد حالى كه موجب
یقین به رضایت صاحب مال مى شود، معتبر و
حجت است. همچنین به تصریح برخى، شاهد حالى كه اطمینان
آور است و از آن به
ظنِ نزدیک به
یقین و علم عادى تعبیر مى شود.
اگر شاهد حال موجب
ظن به رضایت صاحب مال گردد،
آیا تصرف در آن
جایز است یا نه؟ مسئله اختلافى است.
برخى گفته اند: اگر رفتارى از نظر عرف و عقلا ظهور در
اذن داشته باشد، همچون
ظهور لفظی حجّت و معتبر است؛ هرچند براى فرد یقین و
اطمینان آور نباشد.
صلات:
مکان نماز گزار باید
مباح باشد؛ بدین معنا كه یا باید
ملک نماز گزار باشد و یا درصورتى كه
ملک دیگرى است بااذن او، هرچند مستند به شاهد حال باشد. در اینكه شاهد حال ظنى كفایت مى كند یا نه، اختلاف است؛
چنان كه گذشت.
چنانچه
خریدار ادعا كند
عیب موجود در
کالا نزد
فروشنده و یا قبل از قبض آن، حادث شده است و فروشنده منكر آن باشد، گفته فروشنده با
سوگند یاد كردن پذیرفته مى شود، به
شرط آنكه خریدار، بيّنه یا شاهد حالِ قطعىِ گواهى دهنده به نفع او، نداشته باشد، مانند زاید بودن یک انگشت یا بریده شدن انگشتى كه جاى آن بهبود یافته؛ در حالى كه
خریدار آن را دیروز خریده و بر حسب عادت، امكان ندارد جاى آن به این زودى بهبود یابد. در اینكه شاهد حال ظنى كفایت مى كند یا نه، برخى گفته اند: ظاهر اطلاق كلمات بعضى، كفایت شاهد حال ظنى به ضمیمه
سوگند خوردن است.
پس از
خلوت زن و
شوهر، اگر زن مدعى
نزدیکی و
دخول و مرد
منکر آن باشد، در صورت عدم وجود بینه آیا ادعاى
زوج با
سوگند پذیرفته مى شود یا ادعاى زوجه؟ مسئله اختلافى است. برخى گفته اند: ادعاى
زوجه به جهت وجود شاهد حال پذیرفته است.
خوردن و برداشتن آنچه كه در مجالس
عروسی بر سر
عروس و
داماد مى ریزند با بیانگر بودن شاهد حال بر
اباحه آن از سوى نثار كننده،
جایز است.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص:۵۹۳
