• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عبدالله بن محمد عین القضات همدانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



عبدالله بن محمد، عین القضات همدانی، فقیه، حکیم و عارف، مکنی به ابوالفضائل، معروف به قاضی همدانی، در سال ۴۷۶ ش، برابر با ۴۹۲ ق، در همدان به دنیا آمد.



پدر و جدش از میانه بودند، به میانجی نیز معروف شده است. قاضی، در جوانی در زادگاه خویش به کسب علوم متداول پرداخت و به سرعت در ادب و حکمت و کلام مایه ور شد و به سبب مهارتی که در فقه پیدا کرد، به عنوان قاضی و مدرس منصوب گردید و با وجود جوانی، شهرت و نفوذ فراوان پیدا کرد و همین امر باعث برانگیخته شدن حسد و رشک فقها و متکلمان شد.


وی به تحصیل حکمت و عرفان و کلام و ادب عربی پرداخت و نظر به مطالعه بسیار در آثار امام محمد غزالی، مع الواسطه شاگرد او نیز محسوب می‌شد. احمد غزالی با آن همه عظمت مقام، در مکتوب‌های خود بدو، او را قرةالعین خطاب می‌کرد. وی بیشتر اطلاعات خود را از راه تحقیق و تتبع شخصی فراهم آورد. افکار و عقاید او در عمر کوتاهش مبین کمال نبوغ اوست.


فلسفه و کلام، طبع حقیقت جوی وی را قانع نساخت و گرفتار بحران‌های روحی شد و همین امر، او را دچار شک و شبهه کرد. پس از آشنایی با آثار امام محمد غزالی تا حدی خاطرش آرام گرفت و چندی بعد با احمد غزالی آشنا شد و به او دست ارادت داد و همانند احمد غزالی در بیان عقاید خود بی پروا بود. همین صراحت در گفتار باعث بدگمانی متشرعه شد.


عزیز الدین از مستوفیان سلاجقه با عین القضات، دوستی کامل داشت؛ از سوی دیگر عزیز الدین به دشمنی با ابوالقاسم درگزینی وزیر سلطان محمود بن محمود و سلطان سنجر برخاست.


وزیر اخیر که بسیاری از رجال و بزرگان علم را به حیله و تزویر نابود کرده و خود نیز در پایان به پاداش اعمال زشت خویش به دار کشیده شد، نقشه قتل عین القضات را طرح کرد و با دسته‌ای از عوام الناس- که حسودان و بدخواهان عین القضات بودند- توطئه چید و محضری ترتیب داد و وی را به کفر و دعوی الوهیت متهم کرد و فقها نیز به قتل این جوان دانشمند فتوی دادند، پس وی را مقید به بغداد فرستادند.


قاضی، مدتی در بغداد زندانی بود و در همین زندان رساله معروف «شکوی الغریب عن الاوطان الی علماء البلدان» را به زبان عربی، خطاب به علمای عصر نوشت و در آن که مشحون از نکات عرفانی و فلسفی است، اتهاماتی را که به وی نسبت داده بودند، رد کرد و به برخی شبهات نیز پاسخ گفت. وی را از بغداد، مجددا به همدان بازگردانیدند و در شب ۷ جمادی الآخر ۵۲۵ ق، برابر با ۵۰۹ ش، بر در مدرسه‌ای که ظاهرا محل تدریس او بود، بر دار کردند و سپس جسدش را با نفت و بوریا آتش زدند.


۱. تمهیدات؛
۲. رساله زبدة الحقایق؛
۳. رساله یزدان شناخت؛
۴. شکوی الغریب عن الاوطان الی علماء البلدان؛
۵. کتاب قری العاشی الی معرفة العوران و الاعاشی؛
۶. تفسیر حقایق القرآن (ناتمام مانده است)؛
۷. نزهة العشاق و نهز المشتاق؛
۸. نامه‌های عین القضات همدانی؛
۹. رساله لوایح؛
۱۰. رساله اجمالی؛
۱۱. مکاتیب؛
۱۲. دفاعیات عین القضات همدانی؛
۱۳. شرح کلمات بابا طاهر عریان، مسائل حکمیة فی المعارف و المشاهد الربانیة؛


منبع: نرم افزار عرفان۳، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.



جعبه ابزار