• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عناوین فقهی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



عناوین فقهى، واژگانى ‏هستند که در فقه کاربرد دارند؛ خواه از اصطلاحات فقهی باشند (یعنی واژگانى که در فقه معنایى خاص یافته‏اند) یا نباشند. از این رو، عناوین فقهى، اعم از اصطلاحات فقهى‏اند.




عناوین فقهى‏اى که مدخل فرهنگ فقه هستند، عبارتند از:
۱. موضوع حکم.
۲. متعلق موضوع.
۳. حکم.
۴. دلیل حکم.

۱.۱ - موضوع حکم


عنوانى که در یک مسأله فقهى موضوع قرار مى‏گیرد و حکم شرعی اعم از تکلیفى و وضعى به آن نسبت داده مى‏شود.
براى مثال، در مسأله‏هاى «نماز خواندن واجب است» و «آب، پاک است»، نماز و آب موضوع‏اند، با این تفاوت که نماز اصطلاح فقهى است. بیشتر مدخل‏هاى فرهنگ فقه، موضوع فقهى‏اند.

۱.۲ - متعلّق موضوع


عنوانى که به صورت وصف یا قید، دائره موضوع فقهى را محدود و مشخص مى‏کند.
براى مثال، در مسأله‏هاى «آب مضاف، با ملاقات نجاست نجس مى‏شود»، «جنگ کردن در ماه‌هاى حرام، حرام است» و «وقوف از ظهر تا غروب روز عرفه در عرفات واجب است، عناوین مضاف، ماه‏هاى حرام، روز عرفه و عرفات متعلّق موضوع‏اند، با این تفاوت که مضاف، وصف، ماه‏هاى حرام و روز عرفه، قید زمانى و عرفات، قید مکانى است.

۱.۳ - حکم


عنوانى که در یک مسأله فقهى، محمول قرار مى‏گیرد.
در مثال «نماز خواندن واجب است» وجوب و در مثال «آب، پاک است»، پاک بودن حکم مى‏باشند؛ با این تفاوت که وجوب، حکم تکلیفى است و پاک بودن حکم وضعى است.
تمامى احکام تکلیفى و وضعى و نیز قواعد فقهى مانند قاعده ید، قاعده اتلاف و قاعده ضمان که احکامى کلّى‏اند و در همه یا بسیارى از ابواب فقهى کاربرد دارند، بخش معتنابهى از مدخل‏هاى فرهنگ فقه را تشکیل مى‏دهند.

۱.۴ - متعلّق حکم


عنوانى که از اوصاف و حالات حکم است، مانند عناوین: کفایى، عینى، توصّلى، تعبّدى، مضیق و موسّع. در مثالِ «جهاد واجب کفایى است» کفایى، متعلّق حکم، یعنى وجوب است.

۱.۵ - عناوین مرتبط با فقه


عناوین مصطلحى که با فقه ارتباط تنگاتنگ دارند، مانند اصطلاحات اصولى همچون: کتاب، سنّت، اجماع و عقل و اصطلاحات حدیثى همچون:
مرسل، صحیح و موثّق.



هر یک از این عناوین کلّى، عناوین جزئى‏ترى دارند که به عنوان دلیل حکم، در فرهنگ فقه مدخل قرار مى‏گیرند. عناوینى مانند نصّ، ظاهر، خبر متواتر، خبر واحد، اجماع منقول، اجماع محصّل، مستقلّات عقلى، استصحاب، برائت، تخییر و احتیاط از آن جمله‏اند.





فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج‌۱، ص۶۶-۶۷.    



جعبه ابزار