قاعده استحسان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

استحسان اصطلاحی نزد اهل سنّت می باشد و در علم اصول مباحث حجّت به مناسبت از آن سخن رفته است.

---

استحسان اصطلاحی در فقه اهل سنّت است که تعریف آن در کلمات اصولیان اهل سنّت مختلف است.
مهم‏ترین تعریف‏ها عبارتند از:
۱. عدول از حکم قیاس به قیاسی قوی‏تر یا تخصیص قیاس به دلیلی قوی‏تر از آن.
۲. عمل به یکی از دو دلیل که قوی‏تر است.
۳. عدول در یک مسأله از حکم کردن به مانند نظایر آن (قیاس) به سبب دلیل خاصی که در کتاب یا سنّت موجود است.
۴. دلیلی که مجتهد به عقل خود، آن را نیکو و درست می‏شمرد.
۵. دلیلی که در اندیشه مجتهد خطور می‏کند و تعبیر از آن ممکن نیست.

---

برای استحسان اقسامی ذکر شده که مهم‏ترین آن‏ها عبارتند از:
۱. استحسان به نصّ و اثر: دست برداشتن از دلیل یا قیاس به جهت نصّ خاصی که در مسأله وجود دارد.
۲. استحسان به اجماع: دست برداشتن از دلیل یا قیاس به سبب وجود اجماع در مسأله.
۳. استحسان به ضرورت: ترک عمل به دلیل یا قیاس، به جهت اقتضای ضرورت.
۴. استحسان به مصلحت: ترک عمل به دلیل یا قیاس، به جهت مصلحت عام.

---

در حجیّت و عدم حجیّت استحسان میان اهل سنّت اختلاف است، لیکن فقیهان امامیّه به اتّفاق، آن را حجّت نمی‏دانند، مگر آن که به ظواهر کتاب یا سنّت بازگشت کند یا از ملازمه عقلی استفاده شود.
البته برخی از معانی استحسان همچون عمل به یکی از دو دلیل که قوی‏تر است، هر چند فی نفسه صحیح می‏باشد، لیکن آن را در زمره دلیل مستقل قرار دادن صحیح نیست.

---