نهایة المأمول فی شرح کفایة الاصول ( رضوی قمی، میرزا حسن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این کتاب « نهاية المأمول فى شرح كفاية الاصول»، اثر ميرزا
سيد حسن رضوى قمى، شرح و توضيح بخشى از
كفايه الاصول آخوند خراسانى مى‌باشد كه به زبان عربى و در سال ۱۳۴۰ ق نوشته شده است.
در تقسيم‌بندى مطالب، قاعده خاصى رعايت نشده است به‌گونه‌اى كه مباحث با مقصد ششم آغاز شده و پس از ذكر دو امر و پانزده فصل، با يك خاتمه‌اى به اتمام است.
مباحث با شرح و توضيح مقصد ششم كفايه در بيان
امارات معتبر شرعى و عقلى آغاز شده است.
در ابتداى اين مقصد، احكام مربوط به
قطع بحث و بررسى شده است. بيان فرق ميان
حكومت و
كشف، تعميم متعلق قطع، وجوب عقلى عمل بر طبق
قطع، عدم امكان جعل قطع، بيان مراتب
احكام اجمالى،
تجرى و مسائل مربوط به آن،
فعل اختيارى،
جبر و تفويض، قيام امارات در مقام
قطع موضوعى و امكان آن، قيام اصول در مقام قطع، عدم قيام
احتياط و
استصحاب در مقام قطع، امكان جعل حكم ديگر در مورد ظن، مراتب حكم و مراتب
فعليت، جواز يا عدم جواز
مخالفت التزامى، الحاق يا عدم الحاق
علم اجمالى به
علم تفصيلى و عدم وجود مانع از اجراى اصل در اطراف علم اجمالى، از جمله مسائل مطرح شده در اين مبحث مى‌باشند.
در امر ششم، وجوب متابعت
قطاع از قطع خويش، مورد بحث قرار گرفته است
در امر هفتم، ضمن بحث از حجيت يا عدم
حجيت قطع اجمالى و سقوط تكليف به واسطه آن، پنج تنبيه مطرح شده است كه عبارتند از:
۱- وجوب يا عدم وجوب تحصيل غرض عقلى.
۲- بررسى صورت شك و عدم علم به
تحصيل غرض .
۳- امكان تحصيل غرض از طريق
استكشاف .
۴- بررسى اين نكته كه در صورت شك در اعتبار شيئيت امرى در مأموربه به عنوان
شرط يا
جزء، آيا اصل
اشتغال كاربرد دارد يا
احتياط و يا
برائت.
۵- جريان برائت در اجزاء و شرايط غرض.
تقديم
علم اجمالى بر
ظن تفصيلى ، بحث از حجيت بعضى از امارات غير علمى، امكان تعبد به امارات و طريقه اثبات آن و نيز مسالك موجود در اين مسأله، از ديگر مباحثى است كه در اين قسمت، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.
مبحث بعدى كه نويسنده در ضمن پانزده فصل زير به شرح و توضيح آن پرداخته، عبارتند از امورى كه حجيت آن‌ها، به واسطه
تعبد پذيرفته شده است:
فصل اول: به بيان حقيقت
ظهور پرداخته شده و نويسنده ضمن بيان فرق بين
نص و ظهور،
اقسام شك در مراد را توضيح داده و در ادامه، مباحث زير، تشريح شده است: بيان ارجاع اصول مراديه به
اصالة الظهور، لزوم اتباع ظاهر كلام
شارع ، عدم اختصاص ظهور به مقصودين افهام، عدم فرق بين ظهور كتاب و ظهور غير آن و بررسى اقوال
اخباريين در اين رابطه و ابطال آن‌ها.
در فصل دوم، احراز قطعى ظهور و
حجيت قول لغوى، مورد بحث قرار گرفته.
در فصل سوم،
اجماع منقول، وجه
حجيت اجماع،
اجماع دخولى و منقول، اختلافات موجود در نقل اجماع، ادله اعتبار
خبر واحد و تعميم اين ادله به
خبر حسى و
خبر حدسى، حجيت اجماع منقول به واسطه خبر واحد، چگونگى دلالت
الفاظ اجماع،
تعارض اجماعات منقوله و طريقه برطرف نمودن آن، نقل
خبر متواتر به وسيله خبر واحد بررسى شده است.
در فصل چهارم، چگونگى حجيت
شهرت فتوايى پرداخته
در فصل پنجم، حجيت يا عدم حجيت خبر واحد را ضمن بررسى
آيه نفر،
آیه كتمان و فاسئلو اهل الذكر بحث كرده است.
بررسى اخبار دال بر حجيت خبر واحد و اجماع مذكور در اين رابطه، وجوه عقلى حجيت خبر واحد، واقعى يا طريقى بودن حجيت خبر واحد و استكشاف يا عدم استكشاف عقل از اين مسأله، بحث از حجيت يا عدم حجيت
قياس، ظن مانع و ممنوع، تعلق ظن به الفاظ روايت و اختصاص يا عدم اختصاص حجيت ظن به احكام، از جمله امور مهمى است كه در فصول بعدى مطرح شده است.
خاتمه، بخش پايانى مطالب را تشكيل داده و از جمله امورى كه در آن مورد بحث و بررسى قرار گرفته است، عبارتند از: بيان فرق ميان
ايمان و
اسلام، تقسيم اعتقاديات به امورى كه عقل مستقلاً به وجوب آن‌ها پى‌برده و امورى كه عقل اين توانايى را در مورد آن‌ها ندارد و بررسى استقلال عقل در معذوريت
جاهل قاصر .
كتاب فاقد هرگونه فهرست و پاورقى است ولى در موارد معدودى، توضيحات اندكى پيرامون برخى از مطالب، در حاشيه كتاب، ذكر شده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
