• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

هدایت تشریعی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



هدایت تشریعى آن است که خداوند به وسیله پیامبران و کتاب‌هاى آسمانى، بشر را تعلیم و تربیت می‌کند و مسیر تکامل آنان را فراهم نموده است.




هدایت تشریعی، از اقسام هدایت الهی و قسیم هدایت تکوینی است و مراد این است که خداوند از گذر وحی، بایدها و نبایدهای زندگی فردی و اجتماعی را به انسان می‏آموزد تا او با نیروی انتخاب پای در راه سعادت بگذارد.



هدایت تشریعی ویژه انسان است؛ برخلاف هدایت تکوینی که همه آفریدگان را در بر می‏گیرد.
واسطه این هدایت، پیامبر و امامان و صالحان‌اند؛ چنان که قرآن درباره پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) می‏فرماید: «هُوَ الَّذِی أرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی و دِینِ الْحَقِّ».
هدایت تشریعی همزاد انسان است و تا ابد ادامه دارد و اصول آن در همه ادیان آسمانی مشترک است؛ مانند توحید، معاد و نبوّت.



هر چند انسان از هدایت تکوینی بهره‏مند است، تنها از این گذر نمی‏تواند به کمال آرمانی خویش دست یابد و به دلایل زیر نیازمند هدایت تشریعی است:

۳.۱ - دلیل اول


انسان، با هدایت تکوینی و فطرت خویش، تنها به فهم کلّیّاتی از حقایق جهان توفیق می‏یابد و به جزئیّات و تفصیل آنها راه ندارد.
در موضوع خداشناسی، تنها به وجود خداوند پی می‏برد؛ امّا توان راه‌یابی به صفات و اسمای خداوند را ندارد.
در موضوع معادشناسی نیز چه بسا به ضرورت معاد ایمان آوَرَد؛ ولی نمی‏تواند با هدایت تکوینی، به چگونگی آن و نحوه حضور خود در جهان آخرت و مسائل بی‏شمار دیگر آگاهی یابد.همچنین است موضوعات و مباحث دیگر اعتقادی، اخلاقی و عملی.
امّا تنها راه یافتن به کلّیّات، نیازهای انسان را بر نمی‏آورد. او به جزئیّات و بایدها و نبایدهای تفصیلی محتاج است که تنها در سایه هدایت تشریعی فراهم می‏شود.

۳.۲ - دلیل دوم


انسان موجودی اجتماعی است و سعادت دنیوی و اخروی‏اش در گرو تعامل و تعاون با همنوعان است؛ امّا وجود میل به کسب منافع در افراد انسانی، موجب بروز اختلاف و درگیری میان آنان می‏شود.
برای گریز از این مشکل، به قوانین جامع و کامل نیاز است؛ امّا عقل انسان به تنهایی نمی‏تواند چنین قوانینی را وضع کند؛ زیرا اوّلًا هر فرد انسانی در پی منافع و مصالح خویش است و ثانیاً عقل بشر به دلیل محدودیّت‏هایی که دارد، از وضع قوانین جامع و کامل برای سعادت خود ناتوان است.

۳.۳ - دلیل سوم


آشنایی با بدی‌ها و خوبی‌ها برای ترغیب انسان به درستکاری کافی نیست؛ بلکه ابزارهایی برای تشویق و ترغیب لازم است و این ابزارها همان انذارها و تبشیرهای وحیانی‏اند که در سایه هدایت تشریعی فراهم می‏آیند.
[۳] هدایت در قرآن، فرقانی ص۳۲-۲۸.





۴.۱ - تفاوت اول


هدایت تکوینی، همه آفریدگان را در بر می‏گیرد؛ امّا هدایت تشریعی ویژه انسان است.

۴.۲ - تفاوت دوم


متعلَّق هدایت تکوینی، فعل هادی (خداوند) است. از این رو هیچ موجودی از آن سر نمی‏پیچد.
متعلَّق هدایت تشریعی، فعل مهتدی (انسان) است که با اراده خویش به آن تن می‏دهد و بدین سان می‏تواند آن را نپذیرد؛ چنان که خداوند می‏فرماید: «إنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبیلَ إمَّا شاکِراً وَ إمَّا کفُوراً»
[۵] هدایت در قرآن، جوادی آملی ص۳۲-۳۳.

در هدایت تکوینی، مهتدی به مقصد می‏رسد (ایصال الی المطلوب)؛ امّا در هدایت تشریعی، تنها راه را می‏یابد. این نوع هدایت مستلزم رسیدن مهتدی به مقصد نیست.


 
۱. توبه/سوره۹، آیه۳۳.    
۲. شوری/سوره۴۲، آیه۳.    
۳. هدایت در قرآن، فرقانی ص۳۲-۲۸.
۴. انسان/سوره۷۶، ‌آیه۳.    
۵. هدایت در قرآن، جوادی آملی ص۳۲-۳۳.




کتاب فرهنگ شيعه، تاليف جمعى از نويسندگان، ص۴۶۸-۴۶۹.



جعبه ابزار