• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

یزید بن عبدالملک

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


یزید بن عبدالملک بن مروان، نهمین خلیفه اموی است که از سال ۱۰۱ هجری تا سال ۱۰۵ هجری خلافت کرد. مادرش «عاتکه» دختر یزید بن معاویه است. (عاتکه دختر یزید بن معاویه بن ابو سفیان، همان زنی است که بر ده نفر از خلفای بنی‌امیه حرام بود. جدش معاویه و پدرش یزید و پدرشوهرش [[مروان بن حکم]، فرزندان شوهرش "عبد الملک" ولید، سلیمان، یزید و هشام، پسر خودش یزید، پسرزاده‌اش [[ولید بن یزید]، پسرزاده شوهرش یزید ابن ولید.)
[۱] مسعودی، علی بن حسین، مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر، ج ‌۲، ص ۱۹۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
[۲] یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱۰.    
کنیه یزید «ابا خالد» می‌باشد.
[۳] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۳، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    



وی در سال ۷۲ هجری در دمشق متولد شد، و در ۲۵ ماه رجب سال ۱۰۱ هجری بعد از عمر بن عبدالعزیز به خلافت رسید.
[۴] دینوری، ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ج۲، ص۱۴۲.    
[۵] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۴، ص۱۲۰.    
[۶] مسعودی، علی بن حسین، مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر، ج‌۲، ص۱۹۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
برادرش، سلیمان او را بعد از عمر بن عبد‌العزیز به ولایت عهدی برگزیده بود.
[۷] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۴، ص۱۲۰.    


وی در تاریخ فردی اهل عیش و عشرت و خوش‌گذران و بی‌لیاقت معرفی شده است.
[۸] مسعودی، علی بن حسین، التبیه و الاشراف، ص۳۰۰، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
[۹] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۳، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
او دل باخته دو کنیزک به نام‌های حبّابه و سلامه بود. روزی حبّابه شعری را با آهنگ برای او خواند.
و بین التراقی و اللهاة حرارة و ما ظمئت ماء یسوع فتبردا
یعنی:حرارتی ما بین دهان و گلو احساس می‌شود. این حرارت ناشی از تشنگی نیست که با نوشیدن آب سرد می‌شود. (حرارت و التهاب عشق است)
او پس از شنیدن این شعر آن چنان به طرب آمد که گفت:می‌خواهم پرواز کنم! حبّابه به او گفت: ای امیرالمؤمنین ما به تو نیازمندیم؛ اگر بمیری امامت را به چه کسی وا می‌گذاری؟ گفت:به تو و دست او را بوسید.
[۱۰] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۵۸، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
[۱۱] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۱۴، ص۱۹، ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، ۱۳۷۱.
پس از مدت کوتاهی که این کنیزک مرد یزید از فرط ناراحتی اجازه دفن جنازه او را نمی‌داد و سرانجام خودش نیز بعد از چند روز از دنیا رفت.
[۱۲] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۶۱، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
[۱۳] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۷، ص۲۴، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    
[۱۴] ابن جوزی، ابوالفرج، المنتظم، ج۷، ص۱۱۰، بیروت، دارالکتب‌العلمیه.    


یزید بن عبدالملک رسوم عادلانه عمر بن عبدالعزیز را کنار گذاشت و دست ماموران را درگرفتن مالیات‌های گوناگون باز گذاشت. (او به عاملش در یمن دستور داد مالیاتهایی که عمر بن عبد العزیز لغو کرده است دوباره برقرار سازد.)
[۱۵] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۴، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
[۱۶] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۵، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
او همه عمال عمر بن عبدالعزیز را از کار برکنار کرد.
[۱۷] یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱۰.    
یعقوبی می‌نویسد:«یزید به عمر بن هبیره که عامل عراق بود، فرمانی نوشت که سواد را مساحی کند، (اراضی خراجی را دقیقا مشخص کند.) او این کار را در سال ۱۰۵ انجام داد. او بر نخل‌ها و درختان خراج نهاد و به خراج‌گزاران زیان رسانید و بر دهقانان خراج نهاد و کار بدون مزد و هدیه‌ها و آن‌چه را در نوروز و مهرگان گرفته می‌شد، دوباره برقرار کرد.
[۱۸] ‌یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱۳.    
بلاذری نیز می‌نویسد:«یزید بن عبدالملک به عمر بن هبیره نوشت که امیرالمؤمنین را در سرزمین عرب نصیبی نیست. به اقطاعات سرکشی کن و آن‌چه را زائد بر احتیاج است، برای امیرالمؤمنین بستان. پس عمر به اقطاعات مراجعه می‌کرد و درباره آن‌ها می‌پرسید و همه را مساحی می‌کرد.»
[۱۹] بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ص۵۱۲، ترجمه محمد توکل، تهران، نقره، ۱۳۳۷، چاپ اول.
روش حکومتی و بی‌عدالتی‌های یزید بن عبدالملک به حدی رسید که عده‌ای از بزرگان و سران بنی‌امیه نزد وی آمدند و از وی خواستند تا در روش خود تجدید نظر کند و همچون عمر بن عبدالعزیز رفتار نماید؛ ولی عموی یزید؛ یعنی محمد بن مروان بن حکم آنان را گرفت و مدت بیست ماه به زندان افکند و پس از آن به همه آنان سم خوراند و همه آنان کشته شدند. یزید، علاوه بر این که آنان را از بین برد املاک و دارایی‌های آنان را نیز تصاحب کرد و فرزندان و زنان آنان مجبور شدند به بیابان‌ها بروند و زندگی مشقت‌باری را سپری کنند، حتی کسانی را که به آنان کمک کردند نیز، به دار کشیدند.
[۲۰] دینوری، ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ج۲، ص۱۴۲.    


در دوره یزید بن عبدالملک مخالفتهایی علیه دولت اموی برپا شد.

۴.۱ - شورش یزید بن مهلب

یزید بن مهلب بن ابی‌صفره که در دوره سلیمان بن عبدالملک حاکم عراق و مشرق اسلامی شده بود، در دوره عمر بن عبدالعزیز به اتهام پنهان کردن اموال دولتی به زندان افتاد.
[۲۱] مسعودی، علی بن حسین، التبیه و الاشراف، ص۳۰۱، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
او در اواخر دوره عمر بن عبدالعزیز از زندان فرار کرد و به بصره رفت و این شهر را تصرف کرد و با زندانی کردن حاکم آن جا «عدی ابن ارطاة فزاری»،
[۲۲] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج ‌۲، ص ۲۰۲، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
[۲۳] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۶۴ - ۵۶۵، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    
عملا با امویان اعلام جنگ کرد. او بر کوفه و فارس و اهواز و کرمان مسلط شد. سرانجام مسلمة بن عبدالملک؛ برادر خلیفه، موفق شد در جنگی که در نزدیکی کوفه در «عقر» اتفاق افتاد او را شکست داده و به قتل برساند.
[۲۴] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۳۲۳، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
[۲۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۸۵، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    


۴.۲ - قیام خوارج

از دیگر حرکت‌های مخالف نظام اموی در دوره یزید بن عبدالملک قیام خوارج به رهبری شوذب خارجی می‌باشد، آن‌ها بعد از مرگ عمر بن عبدالعزیز توانستند سپاهیان عراقی را که برای سرکوب ایشان گسیل شده بودند را شکست دهند. سرانجام سپاه ۱۰ هزار نفری اموی به رهبری سعید بن عمر الحرشی آنان را شکست داد.
[۲۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۷۷ - ۵۷۶، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    


۴.۳ - آغاز دعوت عباسیان

خلافت یزید بن عبدالملک هم زمان با آغاز دعوت مخفیانه عباسیان بوده است. در منابع آمده است:دعوت عباسیان از سال ۱۰۱ هجری، هم زمان با به خلافت رسیدن یزید بن عبدالملک آغاز شد.
[۲۷] دینوری، ابو حنیفه، اخبار‌الطوال، ص۳۷۵، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، ۱۳۷۱، چاپ چهارم.
[۲۸] مسعودی، علی بن حسین، التبیه و الاشراف، ص۳۱۹، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
عباسیان بر اساس داستانی خلافت خود را توجیه می‌کردند، آن‌ها مدعی بودند، ابوهاشم رهبر شیعه کیسانیه پس از این که به دست سلیمان بن عبدالملک مسموم شد، در ملاقات با «علی بن عبدالله بن عباس» که در «حمیمه»ی شام ساکن بود امر امامت و حق امامت را به وی واگذار کرد و زمام دعوت کیسانیه را به او سپرد و اسامی داعیانی که بر علیه عباسیان دعوت می‌کردند را به او گفت
[۲۹] مسعودی، علی بن حسین، التبیه و الاشراف، ص۳۱۹، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
[۳۰] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۷، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، فرهنگ و اندیشه، ۱۳۷۴.
و بدین طریق عباسیان وارث تبلیغات سری کیسانیه شدند و امر دعوت خویش را آغاز کردند.
[۳۱] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج ‌۲، ص ۲۴۳، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
[۳۲] ابن خلدون، عبد‌الرحمن، العبر، ج ۲، ص ۲۷۲، ترجمه عبد المحمد آیتی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳، چاپ اول.


یزید بن عبدالملک روز جمعه پنج روز مانده از شعبان سال صد و پنجم در منطقه بلقا از توابع دمشق در سی و هفت سالگی درگذشت و مدت حکومتش چهار سال و یک ماه و دو روز بود
[۳۳] مسعودی، علی بن حسین، مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر، ج‌۲، ص۱۹۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
و بنا به نقلی در «جولان» از اراضی اردن مدفون شد.
[۳۴] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۳، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    


خوارج دوران یزید بن عبدالملک؛ یزید بن عمر.

۱. ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر، ج ‌۲، ص ۱۹۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
۲. ↑ یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱۰.    
۳. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۳، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۴. ↑ دینوری، ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ج۲، ص۱۴۲.    
۵. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۴، ص۱۲۰.    
۶. ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر، ج‌۲، ص۱۹۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
۷. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۴، ص۱۲۰.    
۸. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التبیه و الاشراف، ص۳۰۰، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
۹. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۳، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۱۰. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۵۸، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۱۱. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۱۴، ص۱۹، ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، ۱۳۷۱.
۱۲. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۶۱، بیروت، دار‌الفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۱۳. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۷، ص۲۴، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    
۱۴. ↑ ابن جوزی، ابوالفرج، المنتظم، ج۷، ص۱۱۰، بیروت، دارالکتب‌العلمیه.    
۱۵. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۴، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۱۶. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۵، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۱۷. ↑ یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱۰.    
۱۸. ↑ ‌یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱۳.    
۱۹. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ص۵۱۲، ترجمه محمد توکل، تهران، نقره، ۱۳۳۷، چاپ اول.
۲۰. ↑ دینوری، ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ج۲، ص۱۴۲.    
۲۱. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التبیه و الاشراف، ص۳۰۱، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
۲۲. ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج ‌۲، ص ۲۰۲، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
۲۳. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۶۴ - ۵۶۵، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    
۲۴. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۳۲۳، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    
۲۵. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۸۵، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    
۲۶. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۷۷ - ۵۷۶، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷.    
۲۷. ↑ دینوری، ابو حنیفه، اخبار‌الطوال، ص۳۷۵، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، ۱۳۷۱، چاپ چهارم.
۲۸. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التبیه و الاشراف، ص۳۱۹، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
۲۹. ↑ مسعودی، علی بن حسین، التبیه و الاشراف، ص۳۱۹، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۵، چاپ دوم.
۳۰. ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۷، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، فرهنگ و اندیشه، ۱۳۷۴.
۳۱. ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج ‌۲، ص ۲۴۳، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
۳۲. ↑ ابن خلدون، عبد‌الرحمن، العبر، ج ۲، ص ۲۷۲، ترجمه عبد المحمد آیتی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳، چاپ اول.
۳۳. ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر، ج‌۲، ص۱۹۸، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۴، چاپ پنجم.
۳۴. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، ج۸، ص۲۴۳، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷، چاپ اول.    


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «يزيد بن عبدالملك» تاریخ بازیابی ۹۵/۰۳/۰۳.    



جعبه ابزار